Suplement XLIV
Kosmos, 1922, T. 48, s. 456-457
Polskie Towarzystwo Przyrodników
imienia Kopernika, Lemberg
KRONIKA NAUKOWA
Courrier Robert. — Étude préliminaire du déterminisme des caractères sexuels secondaires chez les Poissons. [Arch. d’Anatomie d’Histologie et d’Embryologie. T. II. Fasc. 2. 1922].
Wiadomem jest nam, że powstawanie drugorzędnych cech płciowych przypisują działaniu specyficznych hormonów. Autor zadaje sobie pytanie, skąd mianowicie powstaje ta substancja hormonalna u ryb. Kastracja u ssaków wykazała, że hormon ten znajduje się w gruczole płciowym, mianowicie u samców w jądrze. Organ ten składa się: z komórek płciowych, z komórek Sertoliego (syncytium), z komórek Leydiga (komórek interstycjalnych); którym mianowicie elementom komórkowym można przypisać sekrecję tych hormonów jak dotąd zdania są podzielone. Według jednych (Bouin, Ancel, następnie Tandler, Steinach, Lipschütz) gruczoł interstycjalny wpływa na rozwój drugorzędnych cech płciowych. Według drugich (Retterer, Voronoff, Berblinger, Simonds, Sternberg) ten hormon czynny wydzielany jest przez komórki płciowe syncytium Sertoliego. U innych kręgowców np. u ziemnowodnych: Aron u trytona, niszcząc tkankę interstycjalną, wywołał zanik drugorzędnych cech płciowych. Według Champy’ego u ziemnowodnych komórki interstycjalne nie wpływają na rozwój drugorzędnych cech płciowych. Pośród ryb tylko u niektórych występują wyraźnie drugorzędne cechy płciowe. Do takich należy ciernik słodkowodny Gasterosteus aculeatus. Samiec różni się od samicy ubarwieniem i specjalną wydzieliną nerkową w okresie godowym, t. j. na wiosnę. Samica posiada grzbiet brunatno-zielony, brzuch, szyję białą, samiec zaś ma okolicę brzuszną i szyję czerwono-szkarłatną, grzbiet szaro-zielony. To ubarwienie godowe występuje na wiosnę, istnieje przez całe lato, a wkońcu jesieni zanika. Jeżeli obserwujemy jądro ciernika w marcu, to widzimy, że kanaliki nasieniotwórcze są zbliżone do siebie, tylko we wnętrzu gruczołu znajduje się tkanka łączna luźna, a w niej leukocyty i komórki, zawierające ziarnistości, barwiące się fuksyną. Jądro badane już w maju, t. j. w okresie ubarwienia godowego, wykazuje dość znaczne zmiany, tkanka interstycjalna rozrasta się nadzwyczajnie, unaczynia się silnie, jak również zwiększa się ilość komórek, posiadających ziarenka, barwiące się metodą Altmann’a. Autor powiada, że u ciernika istnieje pewna cykliczność w rozwoju gruczołu interstycjalnego. Spermatogeneza u tego zwierzęcia odbywa się w zimie, to jest w okresie, kiedy drugorzędne cechy płciowe nie są ujawnione. Na wiosnę, kiedy występuje ubarwienie godowe, spermatogeneza ma się ku końcowi. Autor przychodzi do wniosku, że plemniki nie wpływają na rozwój drugorzędnych cech płciowych, a tylko gruczoł interstycjalny. Mianowicie rozwój gruczołu interstycjalnego w jądrze ciernika przypada na okres ujawnienia drugorzędnych cech płciowych, jego zanik odpowiada zanikowi tych cech.
Dr Zenobja Zakolska (Warszawa).
Linki: