Suplement LXXVIII
Roczniki Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu, XXII (1964), ss. 89-100.
JÓZEF KAJ, JAN KOŁACKI, BOGDAN WŁOSZCZYŃSKI
PRÓBA OKREŚLENIA PŁODNOŚCI LINA (TINCA TINCA L.)
Z JEZIOR GORZYŃSKICH
Z Katedry Rybactwa
Lina zaliczyć można do tych gatunków ryb, których biologia rozrodu, w warunkach zbiorników jeziornych, jest stosunkowo mało znana.
Przedmiotem niniejszej pracy jest przedstawienie wyników badan nad płodnością tego gatunku, pochodzącego z dwóch różnych typów biologicznych zbiorników jeziornych. Dodatkowo zebrano dane odnoszące się do wieku, w którym lin osiąga pierwszą dojrzałość płciową, terminu i miejsc tarłowych.
Materiał i metodyka badań
Materiał do badan pozyskano z jezior Gorzyń i Młyńskie, położonych w powiecie międzychodzkim w województwie poznańskim. Jezioro Górzyńskie jest zbiornikiem mezotroficznym [1]. Zbiornik ten posiada 80,1 ha powierzchni; głębokość maksymalna wynosi 34, a średnia 14,75 metrów. Jezioro Młyńskie, o powierzchni 56,0 ha, głębokości maksymalnej 6,6 i średniej 2,61 metrów zaliczyć należy do zbiorników silnie zeutrofizowanych.
Do badań pobrano samice nie wykazujące ubytków ikry, złowione od momentu rozpoczęcia tarła do jego zakończenia (czerwiec, lipiec 1960 r.). Gonady złowionych osobników znajdowały się w V i VI stadium dojrzałości według skali Maiera. Wiek określano na podstawie łusek, pobranych z drugiego rzędu nad linią boczną, na granicy wysokości zakończenia płetwy grzbietowej, a przed początkiem płetwy odbytowej. Wiek i liczebność zbadanych osobników podaje tabela 1.
Tabela 1
Wiek badanych osobników
Jezioro Gorzyń Jezioro Młyńskie
Wiek N Udział % Wiek N Udział %
4 2 6,5 4 — —
5 1 3,2 5 1 1,9
6 4 12,9 6 6 11,5
7 8 25,8 7 8 15,4
8 8 25,8 8 10 19,2
9 3 9,7 9 17 32,7
10 3 9,7 10 7 13,5
11 1 3,2 11 3 5,8
12 1 3,2 12 — —
Razem 31 100,0 Razem 52 100,0
Złowione osobniki ważono z dokładnością do 1 grama, pomiarów liniowych (długości całkowita i ciała ) dokonano z dokładnością do 5 mm.
Średnicę ikry obliczano z 30 ziaren, pobierając po 10 ziaren z tylnej, środkowej i przedniej partii gonad, średnicę ikry mierzono dwukrotnie, przed i po zaplemnieniu. Jako ikrę zaplemnioną przyjęto ikrę, która przebywała przez 30 minut w wodzie.
Liczebność ikry obliczano ze stosunku wagowego 100 ziaren ikry odważonej na wadze torsyjnej i wagi gonad pozbawionych osłonki jajnikowej, ważonych z dokładnością do 0,1 grama.
Miejsce i terminy tarła
Liny wybierały do tarła miejsca zaciszne nie narażone na falowanie wody, porosłe obficie roślinnością podwodną. Tarło odbyło się w strefie litoralnej, na głębokości 0,5 – 3,0 metrów. Początek tarła zaobserwowano, gdy woda osiągnęła temperaturę + 19,0 do + 20,0°C.
W Jeziorze Młyńskim tarło odbyło się od 8 VI do 13 VII, a w Jeziorze Górzyńskim od 27 VI do 16 VII 1960 roku.
Dojrzewanie płciowe
Ze względu na brak w pozyskanym materiale samic trzyletnich (trudno jest określić dolną granicę wieku samic, osiągających po raz pierwszy dojrzałość płciową. W materiale stwierdzono natomiast obecność samic cztero- i pięcioletnich, których gonady znajdowały się w I i II stadium dojrzałości według skali Maiera. Można więc przyjąć, że w omawianych zbiornikach, samice lina osiągają pierwszą dojrzałość płciową w czwartym i piątym roku życia.
Powtarzalność tarła
U kilku osobników z jeziora Gorzyń stwierdzono zróżnicowanie koloru gonad. Na całej długości w części dobrzusznej gonady miały zabarwienie zielonawożółte, a w części dogrzbietowej białawe. Zróżnicowanie koloru było wynikiem różnego stopnia dojrzałości ikry. Stwierdzono poza tym obecność ikry niedojrzałej, o różnej średnicy, rozrzuconej wśród ikry dojrzałej. U samic posiadających już zwiotczały jajnik, wypełniony płynem surowicznym, zaobserwowano występowanie dojrzewającej ikry. Samice, które już odbyły tarło nie posiadały ikry w gonadach. Podobnego zjawiska nie zaobserwowano u samic lina z jeziora Młyńskiego.
Na podstawie powyższych obserwacji stwierdzić można, że u lina z jeziora Gorzyń istnieje tarło sekwentne.
Gonady
a) Kolor. Osłonka jajnikowa posiada kolor taki sam, jak dojrzała ikra.
b) Ciężar. Ciężar gonad wzrasta z wiekiem, długością całkowitą, długością i ciężarem ciała. Gonady stanowią u osobników z jeziora Gorzyń średnio 9,24, a z Jeziora Młyńskiego średnio 8,12 procent ciężaru ciała.
Cechy ikry
a) Kolor. Dojrzała ikra lina jest przezroczysta, koloru szarozielonkawego lub zielonkawożółtego. W dojrzałych oocytach widać plamkę żółtkową, o zabarwieniu pomarańczowym. Niedojrzała ikra jest nieprzezroczysta, koloru białego, o średnicy 0,2 – 0,4 mm.
b) Średnica. Ikra lina jest kształtu kulistego. Średnica ikry przed zaplemnieniem waha się w granicach 0,820 – 1,000 mm. Przeciętna średnica ikry samic lina z jeziora Gorzyń wynosi 0,913, a z Jeziora Młyńskiego 0,891 mm. Średnica ikry po zaplemnieniu waha się w granicach 1,032 – 1,221 mm. Przeciętna średnica ikry samic z jeziora Gorzyń wynosi 1,089, a z Jeziora Młyńskiego 1,103 mm. W pierwszym przypadku średni przyrost wynosi 0,176, a w drugim 0,212 mm.
Płodność
Na podstawie zebranego materiału obliczono płodność absolutną i względną. Dane te podają tabele 2 – 5. Analizując powyższe tabele stwierdzamy:
1. Duże wahania osobnicze płodności absolutnej w granicach tego samego wieku, klas wagowych i długościowych (długość całkowita i ciała ). Maksymalną osobniczą płodność absolutną osiągają samice z Jeziora Młyńskiego w wieku ośmiu i dziewięciu lat względnie osobniki o ciężarze 501 – 600 g, długości całkowitej 296 – 340 mm i ciała 236 – 300 mm. Podobną płodność osiągają z jeziora Gorzyń w wieku jedenastu i dwunastu lat względnie osobniki o ciężarze 800 – 830 g, długości całkowitej 351 – 425 mm i ciała 311 – 360 mm.
2. Średnia płodność absolutna u samic pochodzących z obu zbiorników wzrasta z wiekiem, ciężarem i wymiarami (długość całkowita i ciała).
3. Pogłowie samic lina z mezotroficznego jeziora Gorzyń posiada wyższą średnią płodność absolutną niż samice z eutroficznego Jeziora Młyńskiego.
4. Duże wahania osobnicze płodności względnej w granicach tego samego wieku, klas wagowych i długościowych (długość całkowita i ciała) W tym samym wieku, przy tym ciężarze i tych samych wymiarach długościowych, samice z jeziora Gorzyń charakteryzują się wyższą płodnością względną niż samica z Jeziora Młyńskiego.
5. Samice z Jeziora Młyńskiego osiągają maksimum średniej płodności względnej w szóstym, a z jeziora Gorzyń fakt ten ma miejsce u osobników 4 – 6 i 9 – 10-letnich.
6. Maksymalną średnią płodność względną osiągają samice z Jeziora Młyńskiego przy ciężarze 171 – 300 g i 501 – 600 g, a z jeziora Gorzyń przy ciężarze 200 – 300, 351 – 400 i 501 – 550 g.
7. Przyjąć można, że samice z Jeziora Młyńskiego osiągają maksymalną średnią płodność względną przy 221 – 265 mm długości całkowitej i 181 – 225 mm długości ciała a z jeziora Gorzyń odpowiednio 351-373 mm i 221 – 330. Zwraca uwagę fakt, że płodność względna samic lina, pochodzących z obu zbiorników, jest mniej więcej ta sama, tak w odniesieniu do długości całkowitej jak i ciała. Istniejąca różnica jest stosunkowo nieznaczna i wynosi 33 000 ziaren ikry na korzyść samic z jeziora Gorzyń.
Dyskusja nad wynikami
Przeprowadzone obserwacje nad tarłem lina, w warunkach zbiorników naturalnych, zróżnicowanych pod względem biologicznym, wykazały, że decydującym czynnikiem o rozpoczęciu tarła jest temperatura wody +19 do +20°C. Wyniki obserwacji potwierdzają dane Pliszki [4] i Starmacha [8]. Wpływ temperatury powoduje prawie trzytygodniowe przesunięcie terminu rozpoczęcia tarła w jeziorze Gorzyń, w porównaniu z Jeziorem Młyńskim.
W obu zbiornikach biorą udział w tarle naturalnym samice cztero- i pięcioletnie. Minimalne wymiary długościowe u samic z Jeziora Młyńskiego: 190 – 205 mm długości całkowitej i 165 – 180 mm długości ciała, a z jeziora Gorzyń odpowiednio 201 – 225 i 171 – 190 mm. Minimalny ciężar samic z Jeziora Młyńskiego wynosi 121 – 170 g, a z jeziora Gorzyń 120 – 200 g. Według Baucha [1] i Starmacha [8] samice osiągają dojrzałość płciową w trzecim roku życia przy długości całkowitej 180-300 mm.
Gonady posiadają taką samą barwę jak ikra. W kilku przypadkach stwierdzono zróżnicowanie koloru ze względu na obecność ikry o różnym stopniu dojrzałości. Gonady stanowią u samic z Jeziora Młyńskiego średnio 8,12, a z jeziora Gorzyń średnio 9,24 procent ciężaru ciała. Solewski [6] podaje, że u samic lina pochodzących z stawów, gonady stanowiły w czerwcu 6 – 7,1 a w lipcu 10,8 – 17,0 procent ciężaru ciała.
Dojrzała ikra jest przezroczysta, koloru koloru szarozielonkawego, niedojrzała zaś białawego. Średnica ikry przed zaplemnieniem wynosi 0,891 (Jezioro Młyńskie) – 0,913 (jezioro Gorzyń), a po zaplemnieniu odpowiednio 1,103 i 1,089 mm. Niedojrzała ikra posiada średnicę 0,2 – 0,4 mm. Wymiary ikry zgodne są z danymi Starmacha [8], wyższe są natomiast od danych Solewskiego [6].
Płodność absolutna samic z Jeziora Młyńskiego waha się w granicach 25 625 – 113 437, średnio 86 839, a jeziora Gorzyń 26 666-357 140, średnio 131 105 ziaren ikry. Płodność względna samic z Jeziora Młyńskiego mieści się w granicach 120 190 – 323 675, średnio 264 074, a z jeziora Gorzyń natomiast 248 099 – 425 164, średnio 297 570 ziaren ikry. Bauch [1], Smolian [5], Staff [7] i Starmach [8] podają, że płodność absolutna samic lina wynosi 300 000 ziaren ikry. Według Pichu [3] płodność absolutna tego gatunku wynosi 439 700, a płodność względna 503 000 ziaren ikry.
Reasumując stwierdzić trzeba, że typ biologiczny zbiornika wywiera wpływ na termin rozpoczęcia tarła, średnicę ikry i płodność absolutną tego gatunku.
WNIOSKI
1. Lin odbywa tarło przy temperaturze wody + 19 do 20°C.
2. W tarle brały udział samice cztero- i pięcioletnie. Minimalna długość całkowita, w przypadku samic z Jeziora Młyńskiego, wynosiła 190 – 205 mm, a w przypadku jeziora Gorzyń 201 – 225 mm. Minimalny ciężar ciała wynosił odpowiednio 121 – 170 i 120 – 200 g.
3. Gonady stanowiły u samic z Jeziora Młyńskiego średnio 8,12, a z jeziora Gorzyń 9,24 procent ciężaru ciała.
4. Średnica ikry po zaplemnieniu wynosi 1,089 jezioro Gorzyń, 1,103 mm Jezioro Młyńskie.
5. Płodność absolutna samic z Jeziora Młyńskiego wynosi średnio 86 837, a z jeziora Gorzyń 131 105 ziaren ikry.
6. Płodność względna samic z Jeziora Młyńskiego wynosi średnio 264 074, a z jeziora Gorzyń 297 570 ziaren ikry.
LITERATURA
1. Bauch G., Die einheimische Süsswasserfische. Neumann Verlag. Radebeul-Berlin 1955, Wyd.3, str. 88-89.
2. Kaj J., Sieja jezior Międzychodzkich PTPN Prace Komisji Roln. i Leśnych, 1955. t.II, z. 9, str. 30.
3. Pichu E. P., K woprosu ob otnositielnoj plodowitosti ryb. Biołogija wnutriennych wodojemow Pribałtiki, Akademija Nauk SSSR, Moskwa-Leningrad, 1962, str.93.
4. Pliszka Fr., Spostrzeżenia nad wpływem warunków rozrodu ryb jeziornych, Polskie Archiwum Hydrobiologii 1953, t.I, str. 165-188.
5. Smolian K., Merkbuch der Binnenfischerei, Berlin 1920, t.I, str. 135.
6. Solewski W., Stan gruczolów płciowych u lina (Tinca tinca L.) w cyklu rocznym. Zakład Biologii Stawów PAN 1957, Biuletyn 4, str. 25-73.
7. Staff F., Ryby słodkowodne Polski. Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1950, str. 147.
8. Starmach К., Chow linów w stawach, PWRiL Warszawa 1951, str. 1-134.
J. Kaj, J. Kołacki, E. Włoszczyński
AN ATTEMPT TO DEFINE THE PROLIFICACY OF THE TENCH
(TINCA TINCA L.) FROM GORZYŃSKI LAKES
Summary
As observation of the spawning of the tench, carried out in differentiated conditions from the biological view point of water reservoirs, has shown that the decisive factor for the beginning of spawning is the temperature of the water +19 — +20°C. This fact causes a retardation of about three weeks of the term of spawning in the mesotrophic lake Gorzyń as compared to the eutrophic lake Młyńskie.
In the spawning females four and five years old take part, having a total length of minimum 190 (lake Młyńskie) and 201 mm (Lake Gorzyń). The minimal weight amounts respectively to 121 – 170, 120-200 g.
The mature spawn of the tench is transparent, green-greenish. The diameter of the spawn before insemination amount on the average to 0,891 mm for females from lake Młyńskie and to 0,913 from lake Gorzyń. After insemination, the diameter of the spawn amounts respectively 1,103 and 1,089 mm. The gonads constitute on the average 8,12% (lake Młyńskie) and 9,24% (lake Gorzyń) of the weight of the body.
The absolute prolificacy of females from lake Młyńskie amounts on the average to 86,839 grains of spawn (limits 25 625 – 113 437) and from lake Gorzyń to 131 105 (limits 26 666 – 357 140).
Relative prolificacy of females from lake Młyńskie amounts on the average to 264 074 grains of spawn (limits 120 190 – 323 675) and from lake Gorzyń to 297 570 (limits 248 099 – 425 164).
The biological type of the reservoir exerts an influence on the term of the beginning of spawning, on the diametr of the spawn and on the absolute prolificacy.
И. Кай, И. Колацки, В. Влощински
ИСПЫТАНИЕ ОПРЕДЕЛЕНИЯ ПЛОДОВИТОСТИ ЛИНА
(TINCA TINCA L.) ИЗ ГОЖИНСКИХ ОЗЕР
Резюме
Наблюдение икрометания лина, проведенное в дифференцированных условиях по отношению биологических водоёмов, обнаружило, что решающим фактором о начале икрометания это температура воды +19 — +20°С. Этот факт вызывает около трехнедельное опаздание срока икрометания в мезотрофическом озере Гожинь, по сравнению с евтрофическим оэером Млынское.
В икрометании берут участие четыре и пятилктние самки, при полной длине, минимальной 190 (озеро Млынское) и 201 мм (озеро Гожинь). Минимальная тяжесть составляет соответственно 121 – 170, 120 – 200 г.
Спелая икра лина прозрачная, серо-зеленоватого цвета. Дияметр икры до оплодотворения составляет в среднем 0,891 мм для самок из озера Млынское, а 0,913 из озера Гожиньске. После оплодотворения диаметр икры соответственно 1,103 и 1,089 мм. Гонады составляют в среднем 8,12 (озеро Млынске) и 9,24 (озеро Гожинь) процент тяжести тела.
Абсолютная плодовитость самок из озера Млынское составляет в среднем 86 839 (предел 25 625 – 113 437) а из озера Гожинь 131 105 (предел 26 666 – 357 140, зерен икры.
Относительная плодовитость самок из озера Млынское составляет в среднем 264 074 (предел 120 190 – 323 675) а из озера Гожинь 297 570 (предел 248 099 – 423 164) зерен икры. Биологический тип водоёма влияет на срок начала икрометания, диаметр икры и абсолютную плодовитость.