Suplement LXXXVIII

Gospodarka wodna,  T 34, (1974) s. 160

WARTO PRZECZYTAĆ!

Günther Sterba: Süsswasserfische aus aller Welt (Ryby słodkowodne z całego świata)

URANIA Verlag Leipzig-Jena-Berlin 1968 (2. Aufl.), SS. 680, tal). 280, rys. 620 (w tym fot. kolor.)

Staraniem wydawnictwa URANIA (NRD) ukazało się drugie wydanie dzieła prof.  G. Sterby: Ryby słodkowodne świata. Książka przeznaczona jest w zasadzie dla osób prowadzących hodowlę ryb w akwariach, zwłaszcza dla celów naukowych. Podane w dziele informacje mają umożliwić orientację w aktualnych osiągnięciach ichtiofauny, obejmującej wszystkie części świata Ryby stanowią o wartościach zasobów wodnych tak ze względów gospodarczych, jak też świadczących o cechach biologicznych środowiska. Dlatego też warto, aby dziełem prof. G. Sterby zainteresować nie tylko ichtiologów, ale również tych wszystkich, którzy związani są z wszelkimi problemami wód śródlądowych.

W krótkiej części wstępnej omawianej książki autor podaje charakterystyczne cechy morfologiczne ryb, miarodajne w szczególności do określania rodzajów i gatunków, a więc pokrój ciała, rozmieszczenie narządów zewnętrznych, kształty oraz budowę płetw i łusek. Tablica systematyczna ryb zawiera przegląd prawie wszystkich rzędów i rodzin ryb właściwych (Osteichthyes).

Treść szczegółowa dzieła podana jest z zachowaniem porządku systematycznego wybranych rodzin, z opisem rodzajów i gatunków ryb słodkowodnych. W opisach rodzin znajdujemy ogólne opisy morfologiczne i geograficzny zasię występowania (ilustrowany mapkami). Dla poszczególnych rodzajów  lub gatunków podano informacje szczegółowe o miejscach występowania, cechach pokroju ciała, rozmieszczenia i budowie płetw, wymiarach, ubarwieniu, sposobie odżywiania, warunkach bytowania, wartościach gospodarczych oraz  walorach gatunku jako przedmiotu hodowli akwaryjnej.

Ze względu na zawarte informacje oraz piękną szatę edytorską (zwłaszcza ilustracje) dzieło stanowi ciekawą lekturę nie tylko z punktu widzenia naukowego i zawodowego, ale również popularyzacji wiedzy przyrodniczej o środowisku wodnym.

 J. R.

*     *     *

Przegląd zoologiczny, XXXIV, 1 (1990) s. 426-427

Krytyki i oceny

The Freshwater Fishes of Europe. Vol. 1.Part II. General Introduction to Fishes. Acipenseridae. Pod. red.:  Juraj Holcik. AULA-Verlag Wiesbaden, 1989, str 469, cena DM

Opracowanie to zaplanowano na 9 tomów, pod wspólnym tytułem „The Freshwater Fishes ot Europa”, ma dostarczyć pełnych i aktualnych danych o smoczkoustych i rybach Europy, w zakresie taksonomii, morfologii, ekologii i ich ekonomicznego znaczenia. Do tej pory ukazał się Vol. 1. Part I. Petromyzontiformes i obecnie recenzowane dzieło.

Część pierwsza, ogólna, pióra J. Holcika, P. Banarescu i D. Evans, o objętości 110 str, składa się z 8 rozdziałów: 1. Morfologia, 2. Cechy taksonomiczne, 3. Strategia rozrodcza i ontogeneza, 4. Ryby i ich środowisko, 5. Zoogeografia i historia słodkowodnej fauny ryb Europy, 6. Aspekty ochrony słodkowodnych ryb Europy, 7.  Klucz do oznaczania rodzin słodkowodnych ryb Europy i 8. Literatura.

Bardzo skrótowo potraktowany rozdział 1. Morfologia, zawiera na jednym rysunku typowe sylwetki ciała ryb, a na dwóch następnych budowę głowy i położenie otworu ustnego. Opis ciała uzupełniono o budowę promieni twardych i miękkich, kształty płetwy ogonowej, budowę skóry i łusek. Budowę wewnętrzną, na której taksonomowie opierają się w dużo mniejszym stopniu, potraktowano marginesowo, załączając schematyczne rysunki czaszki i dokładny rysunek aparatu Webera.

Rozdział 2. Cechy taksonomiczne, przygotowano inaczej niż zazwyczaj. Oprócz dobrze ilustrowanego opisu cech merystycznych, przedstawiono na schematach zasady pomiarów cech plastycznych, uwzględniając odrębność budowy związaną z przynależnością do rodziny. W zakończeniu do tego rozdziału zwrócono uwagę na inne, rzadziej uwzględniane cechy taksonomiczne jak: budowę kości, barwę ciała, kariotyp i budowę molekularną białek.

Rozdział 3. Strategia rozrodcza i ontogeneza, zdominowany jest przez podział ryb na ekologiczne grupy rozrodcze, sensu Kryzhanovski w udoskonalonej i zmodyfikowanej wersji E. K. Balona. Nazewnictwo dla stadiów rozwojowych ryb, zamyka ten rozdział.

Według mojej opinii rozdział 4. Ryby i ich środowisko, nie nadąża za postępami wiedzy w tym zakresie. Pośród czynników ograniczających analizowano temperaturę, tlen i „rozpuszczone jony” z tym, że za tym ostatnim tematem kryły się inne treści jak pH i zasolenie. W podrozdziale „rzeki” propagowano szeroko i broniono „stream zonation concept”, łącząc w niej koncepcje krain rybnych z podziałem Illiesa i Botosaneanu co wydaje się zbyt dużym uproszczeniem. Jako nadchodzącą nowość wymieniono w dwóch zdaniach  „river continuum concept” (Vannote i inn., 1980), opierając ją na rzędowości rzek, która jest słabym punktem tej teorii. Nie doceniono tu także znaczenia przepływu (discharge) i mikrohabitatów w formowaniu zespołów ryb, pomijając na koniec klasyczną pracę Horwitza (Ecol. Monogr. 1978). Jeziora, zbiorniki zaporowe i terasy zalewowe rzek jako siedliska ryb, opisano z dużo lepszą znajomością przedmiotu.

Następne dwa rozdziały poświęcone zoogeografii, historii pochodzenia ryb słodkowodnych w Europie i aspektom ich ochrony, przedstawiono wyczerpująco i z dużym znawstwem, co sugerowałoby, że „ekologia” była słabiej reprezentowana w kolegium redagującym ten tom.

Rozdział 7. stanowiący klucz do oznaczania rodzin jest bardzo komunikatywny,łatwy i prowadzi bezbłędnie do celu.

Literatura zebrana do pierwszej części książki w miarę obiektywnie reprezentuje udział ichtiologów z krajów europejskich. Część drugą książki, liczącą 295 str., poświęconą systematyce Acipenseriformes, przygotowało 11 autorów: L. S. Bedrichevskii,A. V. Pavlov, M. I. Pirogovskii, A. A. Popova, (…)

 Tadeusz Penczak