Suplement CLVI

Pliszka F., Dziekońska J., Backiel T., Kossakowski J. Włodek St, 1951, Badania nad odżywianiem się ryb w Wiśle. Rocz. Nauk rol., 57, ss. 203-236.

Streszczenie

Praca omawia stosunki pokarmowe leszcza (Abramis brama), krąpia (Blicca björkna), brzany (Barbus barbus) i certy (Vimba vimba), pozyskanych ze środkowego biegu Wisły, głównie z rejonu Warszawy; w odniesieniu do certy uwzględniono ujście Wisły i przyujściowe obszary Zatoki Gdańskiej. Ponadto określono skład pokarmu u innych 17 gatunków ryb (tab. 2).

W opracowaniu zagadnień pokarmowych oparto się na dwóch metodach: na określaniu procentu ryb danego gatunku, w którego przewodach stwierdzono dany organizm lub grupę organizmów pokarmowych i na metodzie wagowej, gdzie ciężar spożytego pokarmu określono na drodze przeliczenia poszczególnych organizmów spożytych i na podstawie znajomości ich ciężaru w warunkach naturalnych.

Tabela 1 wyraża procent osobników 4 wymienionych gatunków ryb z zawartością poszczególnych składników pożywienia w przewodach pokarmowych. Ogólne wagowe ujęcie pokarmu dla leszcza jak również zmiany zachodzące w ciągu roku przedstawia ryc. 1, dla krąpia — ryc. 2, dla brzany — ryc. 3 i dla certy — ryc. 4.

W pracy wykazano wpływ różnych czynników wewnętrznych i środowiska na skład jakościowy i na ilość spożywanego przez ryby pokarmu. Analiza wyników pozwoliła wyciągnąć następujące wnioski:

1. Młode roczniki leszcza, krąpia i certy w Wiśle odżywiają się głównie planktonem, aczkolwiek leszcz i certa już w pierwszym roku życia spożywają larwy Chironomidae.

2. Starsze roczniki (niedojrzałe i dojrzałe) wszystkich czterech dokładniej zbadanych gatunków, odżywiają się przeważnie organizmami dennymi. Znaczny udział planktonu w pokarmie utrzymuje się jedynie u wszystkich roczników krąpia. Zasadniczym pokarmem leszcza i certy, w środkowym odcinku Wisły, są larwy Chironomidae. Krąp poza tymi larwami spożywa w większych ilościach larwy Simulium i larwy Tipulidae, oraz szczątki roślin naczyniowych i fitoplankton. Zasadniczym pokarmem brzany są larwy różnych owadów.

3. Swoistym dla Wisły, w granicach Warszawy, składnikiem pokarmowym leszcza, krąpia i brzany są odpadki ze ścieków miejskich. Znaczne ich ilości (35,5% ciężaru całorocznego pokarmu) spożywa brzana (rys. 3).

4. Stwierdzono różnice w składzie pokarmu leszcza, krąpia, brzany i certy są wynikiem różnego charakteru ich żerowania: a) leszcz żeruje przeważnie na mule zastoiskowym i tranzytowym;

b) krąp w ciągu wiosny i lata odżywia się w rejonach przybrzeżnych, w których wyraźny jest wpływ prądu, natomiast jesienią w rejonach bezprądowych;

c) głównym żerowiskiem brzany jest kamieniste dno umacniające pobrzeże, muły tranzytowe, a zapewne także i rejony nurtu, gdzie unoszone są organizmy porwane przez prąd z dna i z brzegów;

d) certa jako ryba wędrująca żeruje w partiach dennych przyujściowych rejonów zatoki Gdańskiej, a w środkowej Wiśle na mułach tranzytowych i niekiedy — zastoiskowych.

5. Wahania poziomu wody w Wiśle wywierają wyraźny wpływ na odżywianie się leszcza, krąpia i brzany. Równolegle z podniesieniem się poziomu wody w rzece, obserwuje się mniejsze ilości pokarmu w jelitach leszczy. Wysokie poziomy wody są czynnikiem warunkującym spożywanie przez te trzy gatunki pokarmu pochodzenia lądowego (Lumbricidae i Formicidae) (rys. 5).

6. Zmiany ilości larw Chironomidae w dnie wypływają na wypełnienie nimi przewodów pokarmowych leszcza i certy. U krąpia i brzany nie stwierdzono żadnego związku między ilością larw w dnie a ich spożyciem (rys. 6).

7. Stan dojrzałości gonad wyraźnie wpływa na odżywianie się wszystkich czterech gatunków. Tuż przed rozrodem, u wszystkich osobników, znajdowano znacznie mniejsze ilości pokarmu, niż po rozrodzie.

8. Temperatura wody wywiera decydujący wpływ na intensywność żerowania leszcza, krąpia i brzany. Wpływ ten w odniesieniu do certy nie jest wyraźny, ze względu na odbywanie przez nią wędrówki (rys. 7).