Suplement CLIV
Klimczyk-Janikowska. M., 1974, Pokarm i charakterystyka biometryczna krąpia (Blicca björkna L.) ze zbiornika zaporowego w Goczałkowicach [Food and biometric characteristic of the silver bream (Blicca björkna L.) from the reservoir at Goczałkowice]. Acta Hydrobiol., 16 (3—4): 241—254.
Abstract — The food and biometry of the silver bream (Blicca björkna L.) from the reservoir at Goczałkowice were examined. Fish from catches performed once a month from June 1969 to May 1970 constituted the investigation material. The basic food of the fish consisted of larvae and pupae of Chironomidae, larvae of Trichoptera and periodically zooplankton, filamentous algae and higher plants. This fish also feeds on small fry of Percidae and Cyprinidae. The B. björkna occurring in the reservoir at Goczałkowice is a typical form. Its annual increase was small, ranging from 1 – 13 to 1 – 37 cm. The coefficient of condition increased slightly with the age of the fish.
STRESZCZENIE
Opracowano pokarm i biometrykę krąpia (Blicca björkna L.) ze zbiornika zaporowego w Goczałkowicach. Materiał krąpia do badań pobierano co miesiąc przez okres od czerwca 1969 r. do maja 1970 r. Ogółem pobrano 194 osobniki, należące do 15 roczników od 3 do 17 (tabela I). Ryby łowiono sieciami stawnymi, ustawianymi w przybrzeżnych rejonach zbiornika. Wykonano analizę pokarmu krąpi oraz obliczono współczynnik napełnienia ich przewodów pokarmowych. Ponadto oznaczono wiek badanych ryb, obliczono współczynnik kondycji i wykonano podstawową analizę biometryczną krąpi.
W pobranym do badań materiale krąpi przeważały samice, stosunek samców do samic był jak 1 : 1,9.
Krąp pobierał w poszczególnych miesiącach różne ilości pokarmu (ryc. 1). Zmiany te były rozpatrywane w aspekcie zmienności sezonowej, uwarunkowanej też okresem tarła. Po okresie tarła (tj. w lipcu) krąp pobierał małe ilości pokarmu. Drugie minimum pokarmowe obserwowano w listopadzie; było ono wywołane zapewne spadkiem temperatury wody w zbiorniku i związanym z tym obniżeniem aktywności ryb jak również i zmniejszeniem się zasobów pokarmowych w zbiorniku.
Podstawowym pokarmem krąpi były larwy i poczwarki Chironomidae, larwy Trichoptera, zooplankton (okresowo), glony nitkowate, okrzemki, wyższe rośliny wodne i przybrzeżne. W zależności od okresu żerowania wzajemny ilościowy stosunek tych komponentów pokarmu był różny (ryc. 2). W okresie wiosennym podstawowym pokarmem krąpia były rośliny wyższe. W lecie w pokarmie krąpia przeważały zwierzęta, jak larwy i poczwarki Chironomidae, larwy Trichoptera oraz młody narybek okoniowatych i karpiowatych. W sezonie jesiennym krąp żywił się głownie zooplanktonem. W listopadzie stwierdzano znów pokarm roślinny, w mniejszych ilościach makrofaunę i zooplankton. W zimie krąp nie pobierał pokarmu. Jego przewody pokarmowe były wypełnione twardą masą pokarmową, otoczoną galaretowatym śluzem. Konsystencja tego pokarmu wskazywała na to, że był on pobrany późną jesienią i przez całą zimę zalegał przewody pokarmowe krąpi. Pokarmem tym był detritus, szczątki roślin wyższych larwy, Chironomidae i Trichoptera, skorupiaki planktonowe oraz duże ilości mułu, piasku i grudek gleby. U niektórych osobników stwierdzano tylko muł z grudkami gleby, co świadczyłoby o tym, że przed okresem zimy krąp wypełniał swe przewody pokarmowe materiałem. który nie zawsze był pokarmem.
Ogólnie stwierdzić można, że w ciągu całego sezonu wegetacyjnego krąp korzysta z tego pokarmu, którego w danym okresie jest najwięcej. Łączy się to ze zmianą sposobu żerowania. Boldina (1960) stwierdziła, że zooplankton jest pokarmem juwenalnych krąpi, osobniki starsze zaś żywią się makrofauną. Tymczasem w niniejszych badaniach stwierdzono, że i osobniki starsze żywią się zooplanktonem. Okres żywienia się zooplanktonem nie zawsze pokrywał się z okresem masowego jego rozwoju w zbiorniku. Jak stwierdzono, krąp nie korzystał z wczesnoletniego (lipiec) maksimum zooplanktonu; w tym okresie krąp żywił się makrofauną oraz juwenalnym narybkiem okoniowatych i karpiowatych. Termin drugiego maksimum występowania zooplanktonu pokrywał się w przybliżeniu z okresem wyjadania go przez krąpie. Fakt ten świadczyłby o tym, że u krąpi istnieje wybiórczość pokarmowa.
Masowy rozwój krąpia prowadzi do zubożenia zasobów pokarmowych w zbiorniku. Krąp jest stałym konkurentem pokarmowym leszcza i płoci oraz okresowym ryb planktonożernych. Biorąc przy tym pod uwagę małą wartość konsumpcyjną tej ryby wydaje się słuszne ograniczanie jej rozwoju w zbiornikach, w których prowadzi się racjonalną gospodarkę rybacką.
Występujący w zbiorniku goczałkowickim krąp jest formą typową, jego proporcje ciała jak również cechy merystyczne odpowiadają diagnozie podanej przez Berga (1949) dla formy typowej. Zmienność cech merystycznych i plastycznych krąpi była mała, co świadczyłoby o jednorodności badanej populacji (tabele II — IV. Dymorfizm płciowy krąpi zaznaczył się tylko w niektórych cechach plastycznych. Samce były osobnikami o dłuższych płetwach, mniej wygrzbieconymi oraz dłuższymi niż samice. Gatunek ten ulega pewnej zmienności uwarunkowanej środowiskiem, co stwierdzono porównując badaną populację z populacjami krąpi z jeziora Ilmen (Dorožkina 1965) i ze Zbiornika Kamskiego (Puškin 1965). Porównywane populacje różniły się tylko niektórymi cechami plastycznymi, natomiast cechy merystyczne były podobne.
Tempo wzrostu krąpi ze zbiornika w Goczałkowicach było najbardziej zbliżone do tempa wzrostu tej ryby z rzeki Dyja (Penaz 1962). Krąp jest rybą wolno rosnącą; w zbiorniku goczałkowickim przyrasta rocznie od 1,13 do 1,37 cm (ryc. 3). Nie stwierdzono u badanych krąpi stopniowego zmniejszania się tempa wzrostu w miarę starzenia się osobników. Współczynnik kondycji zwiększał się w miarę wzrostu krąpi. Badane krąpie odbywały tarło w maju i czerwcu. Najwięcej ikry produkowały 12-letnie samice (tabela V).
Tabela V. Ilości ziarn ikry wyprodukovanej przez
samice krąpia (Blicca björkna L.) ze
zbiornika w Goczałkowicach
Table V. Number of spawn eggs produced by the
famales silver bream (Blicca björkna L.)
from the reaervoir at Goczałkowice
Wiek ryby Długość ciała ryby Ogólna ilość
Age of fish Body length of fish ziarn ikry
. (longitudo corporis) Total amount
. w of spawn eggs
. in cm
7 + 16.3 23470.9
8 + 19.3 22575.0
9 + 20.6 51012.0
10 + 22.8 51703.7
11 + 25.4 35800.0
12 + 25.0 101760.0
13 + 26.0 39007.8
*
* *
Filuk J., 1957: Wyniki badań nad stadem leszcza Zalewu Wiślanego w latach 1951-1952 [Results of studies on bream stock in the Vistula Firth within 1951-1952]. Pr. Mor. Inst. Ryb. 9: 221-246. (In Polish).
PRZYMIESZKA KRĄPIA W POŁOWACH LESZCZA
Dla dokonania charakterystyki stada krąpia (Blicca bjoerkna Linne) występującego na Zalewie wykonano analizę, w której zbadano krąpia odłowionego za pomocą drobnooczkowego włóczka.
Wykonując połowy na różnych miejscach stwierdzono, że krąp występuje w Zalewie Wiślanym w niewielkiej ilości, trzyma się miejsc płytkich o dnie piaszczystym i ubogiej faunie dennej.
Poławiany jest w postaci domieszki w połowach leszcza, przy czym okazuje się, że w latach 1951 — 1952 stanowił on 5 — 6% pod względem ilości sztuk (tabl. I i II). Ilość ta przeliczona na masę daje zupełnie znikomy procent.
Skład stada krąpia zagarniętego włoczkiem żywcowym w sierpniu 1951 roku przedstawiono na tablicy V i rysunku 5.
Pogłowie krąpia odłowionego włoczkiem żywcowym reprezentowane jest w masie grupami wieku II — VII, przy czym największe nasilenie występowania osobników wypada na IV grupę wieku. Porównując ten stan stada krąpia z odłowami tej ryby w postaci przyłowu do leszcza w przeciągu całego roku (rys. 1 i 2) możemy łatwo stwierdzić, że zarówno w 1951 jak i 1952 roku odławiano te same mniej więcej grupy wieku z tym, że największe nasilenie występowania osobników przypada w 1952 roku również na grupę wieku IV. Sporadycznie tylko spotykano krąpie 10 — 13-letnie. Największy krąp złowiony na Zalewie Wiślanym w okresie lat 1951 — 1952 miał 34 cm długości (longitudo totalis).
Rys. 5. Stado krąpia Zalewu Wiślanego pod względem wieku i ilości sztuk — Рис. 5. Стадо густеры Вислинского залива по возрасту и количеству — Fig. 5. Age composition and number of specimens in a stock of white bream from Firth of Vistula
Tablica V
Skład połowów krąpia pod względem długości i ciężaru ryb*
Состав уловов густеры по длине и весу рыб*)
Composition of white bream catches as regards length and weight of fish*
Longitudo Grupy wieku — Возрастные группы Liczba ryb
totalis Age groups Количество рыб
cm II III IV V VI VII Number of fish
11 5 — — — — — 5
12 — 26 — — — — 26
13 8 97 8 — — — 113
14 — 35 85 21 — — 141
15 — 31 135 23 — — 193
16 — — 66 66 15 — 147
17 — — 13 32 6 13 64
18 — — — 7 8 — 15
19 — — 1 3 — — 4
20 — — — — 1 — 1
Razem sztuk 13 189 312 152 30 13 708
% 1,8 26,7 44,0 21,5 4,2 1,8 100,00
*) Użyto drobnooczkowej sieci, służącej do połowu przynęty. — *) Применялась мелкоячейная сеть употребляемая для лова наживы. — *) A fine mesh tipical for catching bait was applied.
Rys. 6. Przeciętna długość krąpia w różnych zbiornikach wodnych (Longitudo corporis) — Рис. 6. Средняя длина густеры в разных водоемах (Longitudo corporis) — Fig 6. Mean length of white bream in various bodies of water (Longitudo corporis)
Tablica VI
Średnia długość poszczególnych grup wieku krąpia, w różnych zbiornikach wodnych*
Средняя длина отдельных возрастных групп густеры в разных водоемах*
Mean length of particular age groups of white bream in various bodies of water*
Nazwa zbiornika Grupy wieku — Возртстные группы — Age groups
Наименование I II III IV V VI VII VIII IX
водоема cm
Name of body
of water
Zalew Wiślany — 9,2 10,4 12,0 12,9 13,9 14,0 — —
Jezioro Inemskoje — 5,7 8,7 10,4 11,0 — — — —
Jezioro Biełoje 7,2 11,4 12,7 15,7 18,3 — — — —
Środkowy bieg
Wołgi 4,8 7,1 9,3 11,7 13,6 16,1 17,8 20,7 23,3
Dolny bieg Wołgi 5,1 7,7 10,3 12,7 14,7 16,5 18,4 — —
*) Długość ryb podano w longitudo corporis. *) Длина рыбы приводится в longitudo corporis. *) Length of fish given in longitudo corporis.
Podobnie jak w innych zbiornikach wodnych, tempo wzrostu krąpia Zalewu Wiślanego jest bardzo powolne. Porównanie tempa wzrostu krąpia Zalewu Wiślanego z krąpiem innych zbiorników wodnych ujęto w tablicy VI i na rysunku 6.
Z przytoczonej tablicy wynika, że charakter tempa wzrostu krąpia Zalewu Wiślanego jest bardzo podobny do krąpi z jeziora Inemskiego; przypisać to prawdopodobnie możemy zbliżonym warunkom klimatycznym. Krąpie pochodzące z wód południowych, np. z Wołgi, mają charakter zbliżony tempem wzrostu do obydwu omawianych powyżej krąpi w pierwszych 4 latach życia, później zaś odznaczają się lepszymi wskaźnikami przyrostu niż krąpie tych wód. W wypadku większego rozmnożenia się krąp może stać się konkurentem pokarmowym leszcza, w obecnej jednak chwili obawa ta na Zalewie Wiślanym wydaje się być raczej przedwczesna.
*
* *
Szczerbowski J. A., Martyniak A., Terlecki J., 1976, Wzrost szczupaka, krąpia, jelca, klenia i płoci w rzekach zlewiska Łyny. Rocz. Nauk rol., H, 97, 2, ss. 79—96.
WZROST KRĄPIA
W pierwszym roku życia w Pisie i w Dajnie krąp rósł podobnie i osiągał długość odpowiednio 4,3 oraz 4,4 cm. W dalszych latach w Dajnie rósł nieco szybciej i w wieku 6 lat, przy rozmiarze 15,6 cm, był o 1,6 cm dłuższy (tab. 3).
Zależność między długością a ciężarem wskazuje na bardzo wolny przyrost masy ciała krąpi. Przy długości 15 cm ciężar osobników z Dajny wynosił około 78 g (rys. 3), co z gospodarczego punktu widzenia uznać należy za wartość bardzo małą.
Tempo wzrostu krąpia w badanych rzekach nie odbiegało w sposób istotny od wzrostu tego gatunku w Wiśle, gdzie w wieku 8 lat osiągał długość 17,9 cm [19] i 19,0 cm [24]. Było ono jednak nieco szybsze od wzrostu krąpia w jeziorze Tajty. Krąpie z jeziora Tajty charakteryzowała również gorsza kondycja (rys. 3): przy długości 15 cm osiągały ciężar o ponad 20 g niższy.
Rys. 3. Zależność między długością a ciężarem ciała krąpia Fig. 3. Correlation between body length and weight of white-bream: 2. Pisa — W = 0,0546 L2,6963; 2. Dajna — W = 0,1251 L2,*TM; 3. Tajty — W = 0,0299 L>”0°
Tabela 3
Tempo wzrostu krąpia w różnych zbiornikach (lc w mm)
Growth of white-bream in varions waters (mm, body length)
Nazwa zbiornika Wiek — Age
Water body 1 2 3 4 5 6 7 8
Jezioro Tajty [25] 33 58 81 102 122 143 156 —
Tajty lake
Górny bieg Wisły [19] 31 55 79 101 121 139 162 179
Upper Vistula River
Średni bieg Wisły [24] 38 67 91 118 144 163 183 190
Middle course of Vistula river
Pisa Warmińska 44 71 94 114 123 140 163 185
Dajna 43 72 99 118 132 156 168 185
Średnia ze zlewiska Łyny 43 72 97 115 131 155 167 185
Mean for the Łyna river system
LITERATURA
19. Szymczuk M., 1934, Z biologii krąpia. Przegl. Ryb., 7-10:363.
24. Zawisza J., 1951, Szybkość wzrostu leszcza, certy, brzany i krąpia w środkowym biegu Wisły w okolicach Warszawy, Rocz. Nauk rol., 57:237-271.
25. Zawisza J., 1953, Wzrost ryb w jeziorze Tajty. Rocz. Nauk rol., D-67:221-255.
Linki: