Suplement CLXXXI

Biuletyn Morskiego Instytutu Rybackiego Gdynia, styczeń-kwiecień 1984 • Rok XV • Nr 1-2 (81-82) •  s. 11-15

ZASOBY RYB W PACYFICZNYCH WODACH MEKSYKU

FISH STOCKS OF THE PACIFIC WATERS OFF MEXICO

Karol Czech

Wody środkowowschodniego Pacyfiku przylegające do zachodniej granicy Meksyku są stosunkowo mało zbadane pod względem biologiczno—rybackim. Podstawowym źródłem informacji dotyczących tego obszaru są przeprowadzone przez California Cooperative Oceanic Fisheries Investigation (CalCOFI) w latach 1949-1969 badania w rejonie Prądu Kalifornijskiego. Badania te objęły swym zasięgiem, między innymi, północną część szelfu meksykańskiego, od południowego krańca Półwyspu Kalifornijskiego do Ensenady. W latach 1971-1972 prowadzone były również badania przez meksykański statek naukowo-badawczy „Alejandro Humboldt”. Dotyczyły one jednak wyłącznie wód Zatoki Kalifornijskiej. Wreszcie w latach 1974-1975, w ramach umowy o współpracy naukowo—badawczej między Meksykiem a RFN, przeprowadzono badania hydroakustyczne poparte zwiadowczymi połowami przemysłowymi w rejonie Półwyspu Kalifornijskiego przy pomocy r.v. „Alejandro Humboldt” oraz dwu nowoczesnych zachodnioniemieckich trawlerów—zamrażalni m.t. „Weser” i m.t. „Bonn”. Niestety, szczegółowe wyniki tego zwiadu nie są dla nas, jak dotychczas, dostępne.

Prace naukowo—badawcze i doświadczalno-przemysłowe przewidziane do realizacji w obszernym programie badawczym w ramach współpracy RWPG-Meksyk w 1978 r., w których między innymi uczestniczyć miała Polska, nie doszły do skutku. Wszystko to powoduje, ze informacje dotyczące aktualnego stanu zasobów poszczególnych gatunków ryb przemysłowych w wodach meksykańskich, rejonów i optymalnych okresów ich występowania oraz koncentracji, jak również możliwości połowowych, są fragmentaryczne, w części również hipotetyczne.

Jak wynika z dostępnych danych, przybrzeżne wody Meksyku, zwłaszcza na obszarze od Baja Magdalena do Ensenady, w wyniku wynoszenia żyznych wód głębinowych w strefie dywergencji Prądu Kalifornijskiego charakteryzują się dużą produktywnością biologiczną. Wysoka koncentracja planktonu związaną między innymi, z północno—zachodnimi wiatrami przemieszczającymi zasobne subarktyczne populacje planktonowe, stwarza doskonałe warunki bytowania wielu gatunków ryb przemysłowych. Tam też, w oparciu o badania nad występowaniem jaj i larw ryb, określone zostały przypuszczalne obszary tarłowe gatunków ryb prowadzących ławicowy tryb życia, takich jak: morszczuk pacyficzny, sardela kalifornijska, ostrobok pacyficzny, sardyna i inne.

MORSZCZUK PACYFICZNY
MERLUCCIUS PRODUCTUS

W pacyficznej strefie wód meksykańskich koncentracje morszczuka pacyficznego wykryto w północnej części Zatoki Kalifornijskiej (do Wyspy Tiburon) w wodach przylegających do Półwyspu Kalifornijskiego od Baja Magdalena do Punta San Eugenia (traktowane jako odrębne stado t.zw. morszczuka karłowatego), oraz w rejonie od Punta San Eugenia aż do północnej granicy wód meksykańskich (traktowane jako podstawowe stado morszczuka północno—wschodniego Pacyfiku) (rys. 1).

Prowadzone przez meksykański statek badawczy „Alejandro Humboldt” w latach 1971-1972 badania wykazały występowanie znacznych ilości morszczuka w północnej części Zatoki Kalifornijskiej. Łowione tam osobniki dochodziły do 107 cm długości i osiągały ciężar do 10 kg. Latem morszczuk ten wędruje do południowej części zatoki, a następnie opuszcza ją. W miesiącach zimowych występuje na głębokościach 300-500 m, со uniemożliwia małym meksykańskim jednostkom rybackim wydobycie większych jego ilości. Zdaniem biologów meksykańskich zimą można odłowić w Zatoce Kalifornijskiej około 30 tys. ton morszczuków, zaś latem — około 4 tys. ton. Brak dostępnych danych nie pozwala, niestety, na dokładniejsze określenie trybu życia występującego tu morszczuka, jak również lokalizacji jego znaczniejszych koncentracji.

Większą nieco ilością danych dysponujemy odnośnie podstawowego stada morszczuka z północno—wschodniego Pacyfiku. Duże stosunkowo koncentracje larw tego morszczuka, wykryte w badaniach prowadzonych przez CalCOFI w latach 1949-1969 w rejonie południowej Kalifornii i wzdłuż Półwyspu Kalifornijskiego, pozwoliły na wysunięcie przypuszczeń, że terenem tarłowym morszczuka jest obszar poza szelfem kontynentalnym rozciągający się od Conception Point (34°30’N) do Punta San Eugenia (27°30’N). Tarło morszczuka odbywa się od grudnia do kwietnia, ze szczytem w marcu. Po tarle dorosłe osobniki przemieszczają się w kierunku północnym, tworząc latem i jesienią koncentracje żerowiskowe wzdłuż szelfu USA i Kanady aż do północnego krańca Wyspy Vancouver. Późną jesienią (listopad) morszczuki wracają głębokimi wodami Pacyfiku w rejony tarłowe (rys. 2.)

Przypuszczenia te potwierdzone zostały przez badania hydroakustyczne prowadzone wzdłuż Półwyspu Kalifornijskiego poparte połowami kontrolnymi, w wyniku których wykryto i zlokalizowano przedtarłowe oraz tarłowe koncentracje dorosłego morszczuka, a mianowicie:

stado podstawowe
adult stock

morszczuk karłowaty
stunted hake

morszczuk zatokowy
gulf hake

rejon tarłowy
spawning area

San Francisco

Rys. 1. Rozmieszczenie morszczuka w wodach środkowo—wschodniego i północno—wschodniego Pacyfiku

Fig. 1. Distribution of hake in the Eastern Central and Northeast Pacific.

Rys. 2. Wędrówki podstawowego stada morszczuka pacyficznego (z opracowania D.L. Alverson i H.A. Larkins pt. „Status of knowledge of the Pacific Hake Resource”, Calif. Mar. Res. Comm., CalCOFI)

Fig. 2. Migrations of Pacific hake adult stock (from a study by O.L. Alvarton and H.A. Larkina. „Status of knowledge of the Pacific Hake Resource”, Calif. Mar. Res. Comm., CalCOFI).

— w marcu 1964 r. zlokalizowano koncentracje w rejonie od 31°49’N – 117°63’W do 27°43’N – 115°32’W na głębokości 150-403 m; długość ryb wynosiła od 2,3 do 68,8 cm,

— w lutym i marcu 1964 r. zlokalizowano koncentracje w rejonie od 33°00’N do 27°00’W na głębokości 836 m; wydajność połowów kontrolnych wynosiła 160 kg na godzinę,

— w lutym i marcu 1965 r. zlokalizowano koncentracje w rejonie Półwyspu Kalifornijskiego od Ensenady do Wyspy Geronimo; morszczuk występował tam w pasie do 50 Mm. Koncentracje tarłowe wykryto na głębokościach 228 do 1464 m; długość ryb w połowach kontrolnych wynosiła 35-58 cm.

Jak donosi specjalistyczne zachodnioniemieckie czasopismo „Fischwirtschaft des Auslandes” (zeszyt nr 6 z 1975 r.), poławiające w ramach bilateralnej umowy Meksyk — RFN na wodach pacyficznych Meksyku w rejonie Półwyspu Kalifornijskiego dwa zachodnioniemieckie statki przemysłowe w pierwszych dniach 1975 r. natknęły się na koncentracje morszczuka. W czasie półgodzinnego próbnego zaciągu m. t. „Weser” złowił 6 ton ryb. Przy końcu pierwszej połowy marca m. t. „Bonn” złowił 50 ton morszczuka. Niestety, doniesienie to nie zawiera żadnych informacji dotyczących szczegółowej lokalizacji ani struktury tych koncentracji.

• skupiska tarłowe
• spawning concentrations

Rys. 3. Rozmieszczenie sardeli w wodach środkowowschodniego i północno—wschodniego Pacyfiku
Fig. 3. Distribution of anchovy in the Eastern Central and Northeast Pacific

Według orientacyjnych danych szacunkowych możliwe do osiągnięcia odłowy morszczuka w meksykańskich wodach środkowowschodniego Pacyfiku wynoszą od 200 do 350 tys. ton rocznie.

SARDELA KALIFORNIJSKA
ENGRAULIS MORDAX

Po gwałtownym spadku zasobów sardyny Sardinops careulea nisze ekologiczną tego gatunku w rejonie Prądu Kalifornijskiego wypełniła w latach pięćdziesiątych sardela kalifornijska. Zasoby jej szacowane były w latach sześćdziesiątych na 5 do 8 milionów ton, zaś roczne potowy amerykańskie i meksykańskie kształtowały się w granicach 38 do 73 tys. ton.

Sardela rozmieszczona jest od południowego krańca Półwyspu Kalifornijskiego (Cape San Lucas) w kierunku północnym aż do Wyspy Quin Charlotte, z centrum występowania od Magdalena Bay do San Francisco. Badania nad występowaniem jaj i larw sardeli wskazują, że jej największe nasilenie tarła i związane z tym największe koncentracje tarłowe są prawdopodobnie w okresie od stycznia do kwietnia między 29° a 31 °N oraz 26° a 28°N niekiedy w odległości 80 Mm od brzegów (rys. 3). Zaobserwowano wędrówki sardeli w kierunku północnym w okresie późnego lata oraz w kierunku południowym z

nadejściem zimy. Według orientacyjnych danych szacunkowych połowy sardeli w pacyficznych wodach Meksyku mogą wynosić od 2 do 2,6 mln ton rocznie. Dotychczasowe, stosunkowo niewielkie, połowy przeznaczane są głównie na pokarm dla zwierząt oraz służą jako surowiec do produkcji mączki.

OSTROBOK PACYFICZNY
TRACHURUS SYMMETRICUS

Ostrobok pacyficzny jest jednym w mniej zbadanych gatunków ryb środkowowschodniego i północno-wschodniego Pacyfiku. Występuje on od Cape San Lucas (23°N) do Zatoki Alaski. Jak wykazały badania CalCOFI (1949-1969), największe koncentracje tarłowe ostroboków pojawiają się w marcu w rejonie północnej części Półwyspu Kalifornijskiego (od 30°30’N) oraz przy południowej Kalifornii. W póżniejszym okresie, wraz z ociepleniem wód, większe koncentracje ostroboków przemieszczają się stopniowo w kierunku północnym aż do San Francisco w czerwcu. Mimo że całkowity obszar tarłowy ostroboków nie został definitywnie określony, to jednak badania amerykańskie i meksykańskie wskazują, że koncentracje przemysłowe tego gatunku mogą występować nawet w odległościach 800-1200 mil morskich od brzegów (rys. 4). Dotychczas rybołówstwo amerykańskie i meksykańskie eksploatuje tylko nieznaczną część stada (ok. 30 tys. ton rocznie). Wielkość stada szacowana jest na 1 ,4 do 2,4 mln ton. Uważa się, że w wodach meksykańskich istnieje możliwość corocznego odłowu od 0,5 do 1 mln ton ostroboków.

MAKRELA PACYFICZNA
SCOMBER JAPONICUS

Makrele pacyficzna występuje w Zatoce Kalifornijskiej oraz wzdłuż Półwyspu Kalifornijskiego w kierunku północnym aż do południowo-wschodniej Alaski. Jak wykazały badania CalCOFI, obszary tarłowe makreli w wodach środkowowschodniego Pacyfiku znajdują się w pobliżu centralnej części Półwyspu Kalifornijskiego. Tarło odbywa się od końca kwietnia do lipca przy brzegu, na głębokościach do 90 m. Makrela podejmuje bardzo rozległe wędrówki w kierunku północnym. Zgodnie z danymi opublikowanymi w Yearbook FAO — 1982 r. łączne amerykańskie, radzieckie i meksykańskie połowy makreli pacyficznej w rejonie środkowowschodniego Pacyfiku wynosiły w 1979 r. – 35,8 tys. ton, w 1980 r. – 34,4 tys. ton. Nie dysponujemy, niestety, danymi dotyczącymi stanu zasobów makreli pacyficznej. Uważa się jednak, że w samej tylko Zatoce Kalifornijskiej możliwe są jej połowy do wysokości 50 tys. ton rocznie.

Rys 4. Rozmieszczenie ostroboka w wodach środkowo—wschodniego i północno—wschodniego Pacyfiku.

Fig. 4. Distribution of jack mackerel in the Eastern Central and Northeast Pacific.

Rys. 5. Rozmieszczenie sardyny w wodach środkowowschodniego i północno—wschodniego Pacyfiku

Fig. 5. Distribution of sardine in the Eastern Central and Northeast Pacific.

Niezależnie od omówionych wyżej gatunków, w meksykańskich wodach pacyficznych występują gatunki ryb nie eksploatowanych aktualnie w połowach wyspecjalizowanych, które jednak — zdaniem biologów — mogą w najbliższej przyszłości stanowić znaczny udział przemysłowych połowów ryb w tym rejonie. Do gatunków tych należą:

Sardyna Sardinops careula. Występuje w Zatoce Kalifornijskiej oraz wzdłuż Półwyspu Kalifornijskiego od Baja Magdalena aż do południowo—wschodniej Alaski. W wodach meksykańskich zlokalizowano obszar tarłowy tego gatunku w centralnej części Półwyspu Kalifornijskiego (rys. 5). Tarło odbywa sardyna od stycznia do czerwca, ze szczytem w kwietniu i maju. Wczesnym latem podejmuje wędrówki w kierunku północnym, jesienią powraca w rejony tarłowe.

Na skutek gwałtownego spadku zasobów wyspecjalizowane połowy sardyny w rejonie Kalifornii zostały w 1967 r. zabronione. Jednak, jak donosi „Fishing News International” z marca i czerwca 1983 r., ze względu na odbudowę stada tarłowego i wydatny wzrost zasobów w ostatnich latach, amerykańskie władze rybackie przewidują w najbliższej przyszłości przywrócenie i stopniowy rozwój połowów przemysłowych sardyny. Szacuje się, że aktualnie w wodach środkowowschodniego i północno—wschodniego Pacyfiku można odłowić około 100 tys. ton sardyny rocznie.

Sajra Cololabis saira. Występuje od południowego Pacyfiku, wzdłuż Półwyspu Kalifornijskiego aż do Zatoki Alaski. Zasoby sajry w tym rejonie są dotychczas najmniej zbadane, jednak wśród ichtiologów istnieje przekonanie, że mogą one być dość duże. Jak wynika z powyższych informacji, w meksykańskich wodach pacyficznych bytuje wiele słabo dotychczas, lub zupełnie nie eksploatowanych gatunków ryb stanowiących duży potencjał połowowy. Wykorzystanie jednak tego potencjału, oprócz innych działań, wymaga zakrojonych na szeroką skalę badań biologiczno—rybackich nad poszczególnymi gatunkami celem rozpoznania behawioru ryb oraz lokalizacji ławic i określenia optymalnych okresów ich wydobycia.

SUMMARY

Biological and fisheries investigations in the waters of the Eastern Central Pacific conducted by CalCOFI (1949-1969) as well as Mexican investigations of the Gulf of California (1971-1972) and those carried by Mexico and the FRG off the Baja California (1974-1975) brought information on a number of shoal-forming species of this area However, the information on the behaviour of individual species was insufficient to determine the present state of their stocks, the location of their commercial concentrations, and optimum fishing periods. The following species occur there in considerable quantities: Pacific hake Merluccius productus, North Pacific anchovy Engraulis mordax, Pacific jack mackerel Trachurus symmctricus, Pacific mackerel Scomber japonicus, Pacific sardine Sardinops careulea, and less-known saury Cololabis saira.

The current interest of the fisheries industry in fishing for species so far unexploited or exploited to a small degree occurririg in the Pacific waters off Mexico, necessitates specialized biological and fisheries investigations on a wider scale.