Suplement CXCVI
Dziennik Wileński. Umiejętności i Sztuki. 1826, T. 1, kwiecień, str. 107-111.
ZOOLOGIJA
O NOWYCH RYBACH I MUSZLACH W ROŻNYCH MIEYSCACH
ODKRYTYCH, przez N. A. Kumelskiego.
P. Marion Prose, korrespondent towarzystwa filomatycznego paryzkiego, doniosł w roku 1822 wspomnionemu towarzystwu*) o wielu nowych gatunkach ryb i skorupiaków (crustacés) odkrytych przezeń w podróży do Manilii w r. 1819 i 1820. Gatunki te są następne;
Ryby. 1 Squalus indicus, odznaczający się tém szczególniey, iż na bokach jego ogona znayduje się pierzasty żłobek (carina pinniformis ad latera caudae); 2. Tetraodon manillensis, mający ośm lub dziesięć podługowatych, wązkich, zielonych, pręgów; 3. Tetr. nigroviridis, mała rybka, długością półtora cala nie przechodząca, gładka, na grzbiecie zielonym błyszczącym, czarnemi i okrągłemi plamkami upstrzona, które też i na bokach się znaydują; mieszka ona około brzegów Sumatry. 4. Tetr. compressus, z głową i ciałem spłaszczoném , na grzbiecie rdzawey farby, mający po calem ciele czerwonawe, krzywe, linie i dwie ciemno-brunatne plamy z jedney i drugiey strony płetw grzbietowych. 5. Balistes rotundatus, mający: pierwszą płetwę grzbietową trzema promieniami czyli kosteczkami opatrzoną, łuski trzydzielne (tricuspidatae), ogon bezbronny, kolor brunatny, ciemny albo rdzawy, z czarnemi plamami. 6. Bal. punctatus, mający: w pierwszey płetwie grzbietowey dwa promienie, skórę ziarnistą, kolor zielony, z plamami oliwkowemi. 7. Bal. marmoratus, mający: pierwszą płetwę grzbietową jedno-promienistą, łuski kolczyste, kolor brunatnawy, marmurkowy. 8. Bal. cinereus, ma podobnież pierwszą płetwę grzbietową jedno-promienistą, skórę ziarnistą, grzbiet szary, boki i brzuch białe, z szaremi, podługowatemi pręgami. 9. Bal. ornatus, płetwy jego głowy są gładkie, jedno-promieniste, skóra gładka, rdzawa, z plamami i pręgami podługowatemi, sinemi. 10. Saurus depressus, z głową i ciałem zwężoném, z zębami ruchawemi podobnie jak w gatunku Squalus, z pokrywami łuszczkowatemi, z bokową linią po jedney i drugiey stronie ogona, łodkowatą (carinata). Poławia się W wielkiem mnóstwie w Manillii, i za smaczny uważa się pokarm. 11. Sternoptyx cyanea, ciało ma sciśnione, grzbiet siny, boki srebrzyste, brzuch ostry, karbowany; długością dwóch cali nieprzechodzi. 12. Clupea manillensis z pyszczkiem małym, grzbietem niebieskawym, z brzuchem i bokami srebrzystemi; smacznego dostarcza pokarmu, i obficie poławia się w zatoce manilskiey. 15. Gobius rufus, z podługowatemi pokrywami, i łuskami romboidalnemi, sprężystemi. 14. Labrus baccatus, mający: ciało zielono-różowe, z czterma lub pięcią, srebrzysto-perłowemi, pod linią bokowi wzdłuż leżącemi, plamami. 15. Dentex elongatus, z ciałem podługowatém, wielkiemi oczami, z grzbietem sinym i biało-śrebrzystemi bokami. 16. Holocentrus zebra, ma: łuski okrągławe, drobne, kolor fioletowy, z pięcią poprzecznemi, czarniawemi pręgami, płetwy pstre. 17. Taenianotus minutus, brunatnawego koloru, z czarniawemi plamami i kątowatemi linijami, tak na ciele, jak na płetwach. 18. Mullus manillensis, bez brody, z siedmią kolczystemi promieniami w płetwach grzbietowych i z równymi szczękami. 19. Caranx scutatus, żółto-złocisty, z małemi okrągławemi łuszczkami, i 30 lub 35 na linii bokowey puklerzykami (scutis). 20. Amphacanthus ovatus, mający głowę, grzbiet i boki fioletowe, z plamkami srebrzystemi, a brzuch białawy.
Skorupiaki. 1. Portunus tropicalis, koloru rdzawego z białemi plamami, z sześcią na głowie, a dziesięcią na bokach ząbkami, znaleziony w stronie południowey wysp azorskich , na pływającym poroście (fucus natans). 2. Port. denticulatus, mieszkający w Manilii. 3. Port. integrifrons, także manilski 4. Inachus bifidus. 5. Ina. inflexus. 6. Poeneus manillensis, mający w dziobku (rostrum) ośm ząbków u góry, a trzy u dołu. Gatunek ten długością 7 lub 8 calów dochodzący, wybornego mieszkańcom Manilii dostarcza pokarmu. Akademia nauk turyńska, w dwudziestym piątym tomié swoich pamiętników (str. 262 i 270) ogłosiła dwa ciekawe doniesienia P. Risso o odkrytych przezeń, w morzu środziemném, koło Nicei, nowych rybach z familii szczupaków i łososiów (rzęd miękkopłetwowych brzusznych P. Kiuwier). Jedna z tych żyjąca w znaczney głębokości morza niceyskiego, stanowi wedle mniemania P. Risso osobny rodzay w familii szczupaków (esox) pomiędzy znajomemi: Microstoma i Stomias. Zowie on go: Alepocephalus, a gatunek rostratus. Oprócz cech ogólnych familii, do którey ten rodzay należy, szczególne jego charaktery są: nos (museau) wydatny i zaokrąglony, pysk szeroki, szczęki i kości podniebieniowe bardzo cienkiemi i ostremi ząbkami osadzonej ciało podługowate, płaskie, język gładki; oczy zbyt wielkie; skrzele dosyć rozszerzone; jedna tylko płetwa grzbietowa przeciwległa tylney (anale) tuż przy ogonie; płetwy ogonowe prawie księżycowate; łuski wielkie, słabo osadzone, niebieskawo fijoletowe, z czarnemi brzegami; głowa czarna, błyszcząca. Długość całego ciała nie przechodzi stopy. Dwie drugie ryby należą do rodzaju P. Kiuwier: Scopelus. W tym dotąd dwa tylko były gatunki z familii łososiów (salmo), także naprzód przez P. Risso opisane żyjące około Nicei. Prócz cech ogólnych familii łososiów, rodzay Scopelus właściwe ma następne: nos bardzo krótki i tępy; szczęki ostremi zębami osadzone; żebra bardzo rozszczepione; dziewięć lub dziesięć promieni w skrzelowey przedziałce; język i podniebienie gładkie; płetw grzbietowych, dwie.
Nowe gatunki, przez P. Risso odkryte, są: 1. Scopelus angustidens, corpore subcompresso, ore mediocre, dentibus parvis acutissimis; 2. Scopelus balbo, corpore compresso punctulato, ore amplo, dentibus longissimis. Pierwszy z nich mieszka w znaczney głębi na morzu otwartém, i rzadko do brzegów się zbliża, chyba w miesiącach maju i czerwcu; drugi żyje nie tak głęboko, pływa bystro i także bardzo rzadko przy brzegach się ukazuje, w miesiącu grudniu.
____________________
(*) Bulletin des scienccs pour la Soc. Pcbil. sept. 1822.
Linki: