Hodowla żmii nosorogiej, Vipera ammodytes (L.)

PRZEGLĄD ZOOLOGICZNY XXVIII, 3(1984)

HERPETOLOGIA – HERPETHOLOGY

Hodowla żmii nosorogiej, Vipera ammodytes (L.)

Raising of the Sand viper, Vipera ammodytes (L.)

KAJETAN GOSŁAWSKI

Rynek 17, 64-600 Oborniki Wlkp.

Jedną z najbardziej efektownych żmij występujących w Europie jest żmija nosoroga, Vipera ammodytes L., bardzo często mylnie nazywana piaskową, ponieważ nigdy nie występuje na terenach piaszczystych (Bannikow, 1977). Zasięg jej obejmuje południowo-wschodnią część Europy i zachodnią część Azji aż po Syrię. Występuje na suchych, kamienistych terenach, a szczególnie ulubionym miejscem są nasłonecznione zbocza skalne.

Długość ciała może dochodzić do jednego metra (Vogel, 1963). Ubarwienie jest brązowo-beżowe lub srebrzysto-szare, zawsze z odznaczającym się dużym ciemnym zygzakiem na grzbiecie. Charakterystyczną cechą jest obecność miękkiego wyrostka wysokości do 5 mm na końcu nosa.

Żmija ta jest z natury spokojna i nie drażniona nigdy pierwsza nie zaatakuje. Należy jednak pamiętać, że jad jej jest silniejszy od jadu naszej żmii zygzakowatej, Vipera berus L. (Jaroniewski, 1973). Jest to wąż, który cieszy się opinią dobrze znoszącego niewolę i zadziwiającym jest fakt dotychczasowych tak skąpych informacji w literaturze dotyczących jego hodowli.

W 1976 r. przywiozłem z Bułgarii dwie dorosłe samice, które oznaczyłem jako Vipera ammodytes montandoni Boul. Szczęśliwym trafem jedna z nich była w zaawansowanej ciąży i po miesiącu 17 IX 1976 r. urodziła 14 młodych o średniej długości ciała 18,8 – 20,4 cm. W miocie 11 samiczek i 3 samce.

Jeden z samców po osiągnięciu dojrzałości płciowej po ok. 2,5 r. (6 V 1976 r.) zapłodnił własną matkę. Niestety poród nastąpił podczas mojej dłuższej nieobecności i mogłem tylko stwierdzić cztery w pełni rozwinięte osobniki w workach płodowych, w których zdechły, nie mogąc się wydostać na zewnątrz. Oprócz nich było jeszcze 7 niezapłodnionych jaj.

W następnym 1980 r. pomimo ponownej kopulacji, ta sama samica wydaliła 13 niezapłodnionych jaj w ciągu trzech dni. Przypuszczam, że samiec zimował w za wysokiej temp. +15°C i plemniki jego nie były dość żywotne lub zbyt bliskie było pokrewieństwo. W 1982 r. ten sam samiec po zimowaniu w temp. +8°C przystąpił do kopulacji 27 III 1982 r. z drugą z przywiezionych w 1976 r. dwóch samic. Ze związku tego urodziło się 12 VI 1982 r. 8 prawidłowo rozwiniętych osobników o długości ciała 19,2-21,3 cm i wadze 5,8-7,9 g.

Dużym przeżyciem dla mnie była możliwość obserwowania kopulacji, która trwała ok. 45 minut. Samica będąc prawie dwukrotnie większa i silniejsza od swojego partnera, znajdując się w stanie silnego podniecenia, bez przerwy szybko przesuwała się po wszystkich zakamarkach w terrarium. Wlokła tyłem bezradnego samca, który usiłował o cokolwiek się zaczepić, tak że do samego końca nie miałem pewności, czy go nie stracę.

(Fot. K. Gosławski)

Młode żmije nosorogie, urodzone 12 VI 1982.

Jeśli chodzi o wymagania pokarmowe, to zarówno w pierwszym jak i w obecnym przypadku nie potwierdziły się doniesienia najczęściej podawane w literaturze, jakoby młode osobniki Vipera ammodytes jadły mączniki, świerszcze, karaczany i młode żaby. Przekonałem się po kilkutygodniowym ich karmieniu siłą kawałkami wołowiny moczonej w surowym jajku, że jedynym pokarmem chętnie pobieranym w tym czasie są młode jaszczurki zwinki Lacerta agilis L. i żyworódki Lacerta vivipara Jacq., a w późniejszym okresie noworodki mysie. Natomiast dorosłe osobniki bardzo chętnie zjadają myszy, młode szczury i dorosłe jaszczurki.

Żmija nosoroga będąca w dobrej kondycji powinna co dwa miesiące zrzucać wylinkę między wiosną a jesienią. Trzeba zwracać baczną uwagę, czy wylinka schodzi w całości, a wszelkie pozostałości należy starać się usunąć ręcznie. Nieprawidłowości w tym względzie mogą prowadzić do nowotworów skóry. Za niewątpliwą ciekawostkę hodowlaną uważam zaskakujący fakt, który kilkakrotnie zaobserwowałem. Otóż co pewien okres czasu żmije nosorogie wydalają resztki niestrawionego pokarmu w postaci wypluwek podobnie jak sowy i dzienne ptaki drapieżne, z tą różnicą, że w tym przypadku wypluwka zawiera wyłącznie zbite kawałki mysiej sierści.

Tak więc hodowla tego węża może być bardzo interesująca pod warunkiem, że zapewnimy mu odpowiednie preferendum termiczne ok. 26°C, dostęp do wody i wystarczająco duże terrarium ok. 100 l z możliwością ukrycia się w ciągu dnia.

Nie należy jednak zapominać, że jest to wąż jadowity i trzeba zachować jak najdalej idącą ostrożność w obchodzeniu się z nim, aby uniknąć przykrych konsekwencji w razie ukąszenia.

Summary

This article recapitulates a seven year-long observation made by the author on a captive Sand Viper, Vipera ammodytes (L.). The author discusses some problems and difficulties with regard to raising of this interesting snake.

Literatura

Bannikov, A. G., Darevskij, I. S., Iscenko, V. G., Rustamov, A. K., Scerba k, N. N., 1977: Opredelitel zemnovodnych i presmykajusćichsja fauny SSSR. Prosveśćenie, Moskva.

Jaroniewski, W., 1973: Gady jadowite, PZWS, Warszawa.

Vogel, Z., 1963: Wunderwelt terrarium, Urania—Verlag, Leipzig, Jena, Berlin.