Suplement XXVII

Kaj J. (1958b): Przebieg tarła ryb w dolnym odcinku rzeki Wełny. Pol. Arch. Hydrobiol., Warszawa, pp. 183 – 192.

J. Kaj.

Przebieg tarła ryb w dolnym odcinku rzeki Wełny

Maszynopis otrzymano 5.II.1956

W wysuniętym w 1954 roku projekcie utworzenia rezerwatu rybnego w dolnym odcinku rzeki Wełny, prawobrzeżnym dopływie Warty w jej środkowym biegu, podane zostały powody natury przyrodniczej i rybackiej tej inicjatywy. W skrócie przedstawiają się one następująco: Odcinek о mozaice biotopów, o ogólnym charakterze wartkiej rzeki i znamionach rybackich, tzw. krainy brzany, jest miejscem rozrodu cennych gospodarczo gatunków, takich jak certa, brzana, kleń, świnka, przede wszystkim zaś szczytowym warciańskim tarliskiem wędrownych ryb łososiowatych — łososia i troci.

Z dwóch ostatnich gatunków notowany jest na tym odcinku regularniejszy pojaw troci, podczas gdy obecność tarliskowa łososia właściwego jest zjawiskiem raczej sporadycznym i dotyczy jedynie pojedynczych osobników, pochodzących z względnie jeszcze licznego pogłowia tej ryby biorącego udział w tarle w dopływach Noteci (Drawa, Głda) i w dolnej Warcie po rejon miasta Wronki. Omawiany odcinek jest według dotychczasowych mych obserwacji miejscem pobytu stałego lub okresowego 20 gatunków ryb, do których dołączają się zstępujące z góry rzeki gatunki wprowadzone ostatnio przez człowieka w akcjach zarybieniowych, mających podnieść atrakcyjność wędkarską rzeki Wełny, a więc pstrąg potokowy, pstrąg tęczowy i lipień.

О charakterze rzeki świadczy między innymi obecność rzadkiego w dorzeczu Warty gatunku, jakim jest głowacz białopłetwy (Cottus gobio). Postępujący zanik tarlisk naturalnych szeregu ryb w samej Warcie w wyniku nasilonej regulacji tej rzeki i zwiększających się zanieczyszczeń ściekami przemysłowymi zmusza do otoczenia specjalną opieką nielicznych już fragmentów dorzecza o stosunkowo mało zmienionych przez człowieka warunkach przyrodniczych. Groźny dla ichtiofauny stan pogarsza panujący już od szeregu lat niski poziom wody w rzece. Zmasowanie tarła kilku gatunków ryb na dolnej Wełnie czyni obiekt ten tym godniejszy ochrony. Wysunięcie ochrony rezerwatowej przyniosło, jak dotąd, efekt częściowy w postaci ustanowienia na omawianym odcinku obrębu ochronnego, a więc wprowadzenie ochrony czasowej w okresie ustawowych czasów ochronnych (wiosennych) dla ryb. Rozwiązanie takie trzeba uznać za połowiczne choćby z tego względu, że poza ochroną czasową ustaloną dla obrębu ochronnego znalazła się część gatunków ryb tarła wiosennego, wobec stwierdzenia odbywania przez nie tarła aż po drugą połowę czerwca włącznie, to jest poza obowiązujący okres ochronny ograniczony końcem maja.

Aby zdać sobie sprawę z wartości omawianego odcinka jako tarliska naturalnego, wartości mierzonej liczebnością biorącego udział w tarle pogłowia poszczególnych gatunków ryb oraz efektem tarła, dokonałem w okresie wiosennym szeregu obserwacji całodziennych,  dobierając terminy tak, by uchwycić istnienie związku między warunkami hydrologicznymi i klimatycznymi a nasileniem tarła. Względy technicznej natury nie pozwoliły niestety na przeprowadzenie spostrzeżeń w sposób ciągły.

Próba liczbowego ujęcia ryb biorących udział w tarle nasuwała szczególnie duże trudności zważywszy ruchliwość stada rybnego, stosunkowo rozlegle i jednocześnie rozproszone tarliska, jak i pojaw poszczególnych zespołów ryb na tym samym tarlisku w kilku nawrotach. Liczby podane niżej obarczone są więc błędem, w większości jednak wypadków są one raczej nieco niższe od rzeczywistych. Ze względów metodycznych obserwacje dokonywane były głównie na jednym tarlisku, poniżej jazu piętrzącego wodę na potrzeby młyna turbinowego. Czynnikami ułatwiającymi obserwacje była stosunkowa płytkość rzeki i przeźroczystość wody, widoczność do dna oraz względnie mała szerokość rzeki w granicach 8 — 14 m. Liczbę ryb na tarle uzyskiwano przez zsumowanie liczb ustalonych jednocześnie przez kilku współpracowników, obserwujących z obu brzegów poszczególne z góry wyznaczone sektory tarliska. Obserwacje nad przebiegiem tarła połączone były z pomiarem termiki powietrza i wody oraz poziomu wody zmieniającego się tak z powodu opadów, zresztą nieznacznych, jak głównie wskutek okresowego otwierania upustów w jazie regulującym poziom zbiornika retencyjnego powyżej spiętrzenia.

Czas obserwacji objął okres między 5 maja a 3 lipca 1955 r. z przerwami parodniowymi. Sygnałem rozpoczęcia spostrzeżeń było pierwsze wiosenne zwiększenie się ilości ryb na całym omawianym odcinku rzeki, przy czym ciąg tarliskowy rozpoczęła świnka (Chondrostoma nasus).

Niżej podany raptularz spostrzeżeń obejmuje najtypowsze dla omawianego okresu momenty.

1. 8.V.1955. Temperatura powietrza 17°C; temperatura wody 13°C. Głębokość wody na tarlisku 50 cm. W ujściowej partii rzeki pojawiają się liczniejsze kilkugatunkowe zespoły ryb, ciągnące z Warty w górę rzeki. Przeważa świnka. Kontrolny połów wykazuje IV stadium dojrzałości płciowej u tego gatunku. Tarło nie odbywa się.

2. 10.V.1955. Temperatura powietrza 18°C. Temperatura wody 13,6°C, poziom wody 50 cm. Na tarlisku dojrzała świnka (Chondrostoma nasus). W odbywającym się tarle bierze udział około 300 sztuk tego gatunku. Pojawiły się nieliczne certy (Vimba vimba) i brzany (Barbus barbus).

3. 21.V.1955. Temperatura powietrza 16°C. Temperatura wody 11,2°C. Poziom wody 50 cm. Całkowity brak ryb na tarlisku w związku z obniżką temperatury wody i powietrza, spływ ryb już w dniach poprzednich na głębsze wody rzeki w kierunku Warty.

4. 22.V.1955. Temperatura powietrza 16°C. Temperatura wody 10,8°C. Poziom wody na tarlisku wzrósł do 60 cm w związku z otwarciem jednego upustu śluzy. Złowiono 1 brzanę w IV stadium dojrzałości płciowej, próbującą pokonać prąd przy upuście dla przebycia zapory.

5. 30.V.1955. Temperatura powietrza 18°C. Temperatura wody 15°C. Spadek poziomu wody do 45 cm. W pobliżu spiętrzenia skaczące brzany. Pojaw pojedynczych okazów innych gatunków, głównie klenia (Leuciscus cephalus) i certy.

6. 4.VI.1955. Temperatura powietrza 18°C. Temperatura wody 15,2°C. Dalszy spadek wody do poziomu 40 cm. Na tarliskach trące się klenie (około 100 sztuk) i małe grupki brzany. Odłowiono kilka brzan w stadium V dojrzałości płciowej i kilka w IV stadium według skali Maiera.

7. 7.VI.1955. Temperatura powietrza 28°C, słonecznie. Temperatura wody 18,6°C. Poziom wody osiąga minimum wynoszące 30 cm. Tarło masowe klenia (około 300 sztuk) i certy (około 2500 sztuk). W peryferyjnych partiach tarliska i wokół wyspy bardzo dużo uklei dojrzałej nie odbywającej jednak jeszcze tarła.

8. 10.VI.55. Temperatura powietrza 24°C, pogodnie z  przejściowymi zachmurzeniami. Temperatura wody 14°C. Poziom wody utrzymuje się nadal na 30 cm. Tarło certy przerwane, ryba spływa w dół rzeki. Odbywa się jednak tarło uklei. Kamienie tarliska usiane ikrą certy. Próby pobrane wykazują brak niezapłodnionych ziaren.

9. 18.VI.55. Temperatura powietrza po okresie ochłodzeń i deszczów spada do 11°C. Temperatura wody 13,6°C. Wzrost poziomu wody do 60 cm. Całkowity brak ryb na tarlisku.

10. 20.VI.55. Gwałtowne ocieplenie. Temperatura powietrza 26°C. Temperatura wody podnosi się do 18,2°C. Ponowny spadek poziomu wody do 40 cm. Z Warty ciągną duże ilości certy. W tarle bierze udział około 1700 osobników tego gatunku.

11. 22.VI.55. Temperatura powietrza wzrasta do 28°C. Temperatura wody osiąga 19,6°C. Wzrasta również poziom wody do 50 cm. Tarło certy w pełni. Szacunkowa ilość osobników tego gatunku 3000 — 3500 sztuk. Takie nasilenie tarła powoduje,  że odbywa się ono mniejszymi grupkami również w innych partiach rzeki, szczególnie w rejonie mostu kołowego w obrębie miasta Oborniki. Prócz certy trze się ukleja i kleń. Próbne połowy uklei pozwalają na szacunkowe ustalenie liczby osobników tego gatunku w granicach 5 — 6000 sztuk. Liczba kleni około 200.

12. 24.VI. — 3.VII 55. Krótkotrwałe obserwacje w odstępach dwudniowych wykazują utrzymywanie się temperatury wody w granicach 19 — 20°C przy małych wahaniach temperatury powietrza w zakresie 28 — 29,5°C. Wahania poziomu wody w granicach 55 — 60 cm  wywołane są zwiększeniem przepływu wody przez upusty jazu. Ilość ryb na tarlisku maleje gwałtownie, chociaż aż do 3.VII. następuje sporadyczne tarło małych grup certy. Jako element stały obserwuje się pojedyncze sztuki wytartych brzan.

Obserwacje przedstawione w skrócie powyżej pozwoliły na zgromadzenie danych dotyczących przebiegu tarła poszczególnych gatunków, wyboru przez nie pewnych specyficznych partii rozległego tarliska, pory dnia i przybliżonego stosunku płci w poszczególnych jednogatunkowych zgrupowaniach. Так więc tarło certy i klenia odbywało się w pełnym świetle, w dobrze nasłonecznionych partiach tarliska, przy czym trące się certy gromadziły się z reguły wokół większych głazów, wywołujących swą obecnością w łożysku rzeki znaczne lokalne różnice nasilenia na krawędziach i w „cieniu” przeszkody. Akt tarła kleni wykazywał mniejsze powiązania z jakością dna, rozciągając się tak na partie żwirowe i piaszczyste, jak i na partie dna usiane głazami. Największe nasilenie tarła dwóch tych gatunków przypadało zawsze na godziny  południowe, przeciągając się czasem do godziny 18. Tarło świnki rozciągało się na partie rzeki o dnie piaszczystym z kępkami roślinności. Obecność dużej ilości  Fontinalis antipyretica na kamieniach dna sprzyjała wybitnie zlokalizowaniu ikry, dając dobre warunki przyczepu dla kleistych w pierwszym okresie ziaren ikry wymienionych gatunków.

Miejscem masowego przyczepu ikry uklei były prawie wyłącznie drobne korzenie wierzb i olch w płytkiej wodzie przybrzeżnej. Ikra brzany zlokalizowana była najczęściej na małych kamieniach dna. Uderza zmasowanie certy w trące się grupy dochodzące do 30 sztuk, przy czym na jedną samicę przypadało siedem do dziesięciu samców. Obserwacje te ułatwiała wybitna i znana różnica w ubarwieniu obu płci tego gatunku. Tarło kleni odbywało się w małych grupkach po trzy do sześciu osobników.

Przebieg tarła wiosennego na dolnej Wełnie w roku 1955 i jego zależność od termiki i poziomu wody ujmuje graficznie rys. 1.

Wielokrotnie ponawiane pobieranie prób kontrolnych dna tarliska w końcu czerwca i w początkach lipca wykazało masową obecność ikry wszystkich wymienionych gatunków ryb. Niektóre z prób wykazywały ikrę o różnym stopniu rozwoju zarodka jako wynik kilkakrotnie powtarzanego tarła w tym samym miejscu. Uderzający byt wysoki udział ikry zapłodnionej, z reguły przekraczający 80% ziaren na badanych kamieniach czy innych przedmiotach zanurzonych. Próbki włoczkiem narybkowym dokonywane w połowie lipca

Rys. 1. Przebieg wiosennego tarła ryb w dolnej części rzeki Wełny

Próbki włoczkiem narybkowym dokonywane w połowie lipca wykazały obecność bardzo licznego wylęgu. Ilość jego z dnia na dzień malała, zapewne wskutek znoszenia wylęgu z prądem wody w dół rzeki. Trudno ustalić, w jakim stopniu do zmniejszania się ilości wylęgu przyczyniło się żerowanie ryb drapieżnych czy nawet niedrapieżnych. Obecność szczupaka na płytkiej wodzie tarliska była zjawiskiem wyjątkowym, wzrosły za to połowy zarówno drapieżnych, jak i niedrapieżnych ryb w Warcie w pobliżu ujścia do niej rzeki Wełny.  Omawiany odcinek rzeki Wełny został w sierpniu całkowicie „spłukany” z drobnych ryb przez otwarcie jazu dla spuszczenia wody ze zbiornika powyżej młyna turbinowego. Dokonano tego dla oczyszczenia młynówki ï kilkuletnich osadów dennych. Akcja ta, niezgodna z interesami rybactwa, spowodowała pokrycie nie tylko tarlisk, ale prawie całego odcinka aż po ujście grubą warstwą mułu i piasku. Potrzeba było dopiero kilku miesięcy, by znów normalny przepływ wody w rzece oczyścił koryto z naniesionych osadów i by w częściach rzeki z bujniejszą wegetacja roślin zanurzonych nastąpić mogła jej regeneracja. Wygląd w przybliżeniu normalny odzyskała rzeka dopiero w początkach października.

Z kolei należy zdać sobie sprawę z efektu naturalnego tarła wyrażonego liczbą złożonej ikry. Wydaje się to ważne szczególnie w odniesieniu do certy — z uwagi na specyfikę jej tarlisk i mala ilość miejsc jej naturalnego rozrodu w dorzeczu Warty. Przyjmując raczej niekorzystny stosunek procentowy płci w populacjach biorących udział w tarle 1 : 3 na niekorzyść samic — w rozrodzie w roku 1955 brało udział na omawianym odcinku Wełny со najmniej 2000 ikrzyc tego tego gatunku. Połowy kontrolne wykazały obecność okazów 200 — 1000-gramowych z dominacją osobników 400 — 600-gramowych. Bez większego błędu przyjąć możemy płodność ryb tej wielkości na 80 000 ziaren ikry na osobnika żeńskiego. Efektem tarła było więc złożenie со najmniej 160 000 000 ziaren ikry. Jest to cyfra ogromna, zważywszy, że ikra ta złożona została na stumetrowym odcinku poniżej jazu oraz w rozproszonych skupiskach na 200 m odcinku powyżej i poniżej mostu drogowego na linii Oborniki — Czarnków.  Jest możliwe, że liczbę w ten sposób obliczonej ikry należałoby nieco obniżyć z uwagi na udział w końcowej fazie tarła osobników małych, około 300-gramowych, zwanych tu „jakubówkami”. Ocena ilości złożonej ikry klenia nasuwa więcej trudności, zważywszy większe jej rozproszenie. Biorąc pod uwagę obecność na tarle со najmniej 150 ikrzyc tego gatunku o średniej wadze osobniczej około 0,5 kg i płodności względnej 40 000 ziaren na 1 kg ciała ilość złożonej ikry była nie mniejsza niż 3 000 000 ziaren.

Na tle wysokich cyfr ikry certy i klenia ilość złożonej ikry brzany wydawała się dość niska. W przeciwieństwie np. do roku 1951, kiedy obserwowałem w dniu 18 maja jednorazowe tarło со najmniej 200 sztuk w jednym miejscu, jej pojaw tarliskowy w roku 1955 ograniczył się szacunkowo do około 150 sztuk we wszystkich dniach przeprowadzanych obserwacji. Możliwe, że stan ten jest odzwierciedleniem obserwowanego w latach powojennych zaniku brzany w dorzeczu Warty,со znajduje swój wyraz w zmniejszającym się udziale brzany w połowach przeprowadzanych przez rybactwo spółdzielcze w Poznaniu. Dodać tu należy, że w okresie tarła certy i klenia obserwowano na tarlisku pojedyncze okazy jelca (Leuciscus leuciscus). Czy odbywało się tarło tego gatunku trudno ustalić, choć jest to prawdopodobne.

Z obserwacji z lat ubiegłych zdaje się wynikać, że dominacja jednego lub drugiego gatunku na tarliskach dolnej Wełny zależy od ilości toczonej przez rzekę wody. W latach о poziomie wyższym, a więc przy głębszej wodzie, słabsze jest nasilenie pogłowia certy przy jednoczesnym wzroście liczbowym dużej brzany i klenia. Jednocześnie wzrastają ilości okonia i szczupaka w zagłębieniu pod śluzą, w ujściowej zaś partii pojawia się leszcz i płoć.

Na tle efektów tarła ryb karpiowatych sprawa ryb wędrownych (łosoś, troć) przedstawia się słabo. Nie dysponując obserwacjami z roku bieżącego przytoczyć mogę jedynie dane oparte na posiadanym materiale z lat ubiegłych i informacjach rybaków. Z wypowiedzi miejscowego kierownika brygady rybackiej pracującego na przyległych terenach warciańskich od 30 lat, regularny, choć niezbyt liczny połów łososia względnie troci odbywał się w okresie międzywojennym w czasie poprzedzającym ochronę tarliskową, w samej Warcie, w pobliżu ujścia Wełny. Ilość złowionych okazów (głównie troci) nie przekraczała z reguły 1O sztuk na sezon. W okresie tarliskowym nieliczne okazy wpływały do Wełny, pojawiając się pod młynem Słonawy, poniżej ujścia wody z turbin. Do rąk mych doszły okazy troci z roku 1952, a mianowicie samica wagi 5 kilogramów, długości 84 cm, złowiona 16.VIII w ujściu Wełny, oraz złowiony 23.XII w niedalekim sąsiedztwie samiec wagi 3,8 kg i 77,5 cm długości. Szczególnie ważne wydaje się złowienie na Wełnie w dniu 20.V.1953 roku smolta troci о długości 28 cm.

Niepokojące zmniejszanie się ilości wędrownych ryb łososiowatych w środkowej Warcie ma swą przyczynę niewątpliwie w antysanitarnym stanie rzeki, wywołanym ściekami przemysłowymi. Barierą biologiczną dla łososia czy troci w  dojściu tych ryb na tarliska w ujście Wełny jest przede wszystkim zanieczyszczenie rzeki Warty w rejonie Wronek, siedzibie dużych zakładów przemysłu ziemniaczanego. Znamienny jest fakt połowów w roku 1945, tuż po unieruchomieniu przemysłu szeregu miast nad środkowa Wartą (również i przemysłu miasta Poznania) w następstwie działań wojennych, znacznych ilości łososi właściwych i troci na Warcie w obrębie Poznania, a pojedynczych sztuk nawet kilkadziesiąt kilometrów w górę rzeki po rejon Śremu. Uzdrowienie stosunków sanitarnych na Warcie poprzez unieszkodliwienie ścieków przemysłowych przed wlaniem się ich do rzeki jest sprawą palącą nie tylko ze względów rybackich.Ochrona pozostałych jeszcze tarlisk naturalnych traci sens, jeśli uniemożliwi się rybom dotarcie do tych miejsc rozrodu. Usunięcie bariery biologicznej pod Wronkami w decydującym stopniu przyczynić się powinno do restytuowania stanu i przełomu XIX i XX wieku, kiedy to ichtiolog niemiecki Grotrian mówił o tarle ryb łososiowatych na Wełnie jako o zjawisku normalnym.

Przedstawione wyżej obserwacje z jednego wiosennego okresu tarliskowego posłużyć powinny jako rybacki materiał dowodowy w akcji utworzenia na omawianym odcinku ochrony rezerwatowej. Miarą zrozumienia ważności zagadnienia jest fakt, że sprawa pełnej ochrony posiada najgorętszych orędowników w użytkownikach rybackich tego odcinka, Spółdzielni Rybackiej i licznych rzeszach wędkarzy.

Streszczenie

Wysunięto projekt utworzenia rezerwatu rybnego w dorzeczu rzeki Warty na dolnym odcinku rzeki Wełny, znanym jako miejsce masowego tarła szeregu gatunków ryb karpiowatych oraz szczytowego, sporadycznego tarliska troci lub łososia.  W roku 1955 przeprowadzone zostały obserwacje nad przebiegiem tarła wiosennego ryb dla ustalenia czasu jego trwania oraz zależności nasilenia tarła od czynników hydrologicznych i klimatycznych. Podjęto próbę ustalenia liczebności populacji poszczególnych gatunków biorących udział w tarle.

Z kolei przeprowadzona została szacunkowa ocena efektu naturalnego tarła, wyrażającego się ilością złożonej ikry i stopniem jej zapłodnienia. Obserwacje dotyczyły certy (Vimba vimba L.), klenia (Leuciscus cephalus L.), brzany (Barbus barbus L.), świnki (Chondrostoma nasus L.) i uklei (Alburnus alburnus L.).

Ilość ryb poszczególnych gatunków obecnych na tarlisku w okresie 5.V. — 3.VII.55 ustalono w przybliżeniu na 7000 sztuk certy, 600 sztuk klenia, 150 sztuk brzany, 300 sztuk świnki i ponad 6000 sztuk uklei.

Tarło certy nastąpiło przy temp. wody wynoszącej 15,2°C, ulegając przerwaniu przy spadku temperatury do 14°C. Największe nasilenie tarła tego gatunku zanotowano przy 19,6°C. Podobnie kształtowała się zależność przebiegu tarła od temperatury wody u brzany i klenia. Tarło świnki odbywało się jeszcze przy temp. 13,6°C, uklei zaś przy 14°C.

Stwierdzano z reguły wysoką skuteczność naturalnego zapłodnienia ikry — przekraczającą 80%. Pobrane próby złożonej ikry w zestawieniu z obszarem tarliska i liczebnością samic poszczególnych gatunków ryb były podstawą dla oceny liczebności złożonej ikry. Określono w przybliżeniu ilość złożonej ikry certy na 160 000 000 ziaren, klenia na 3 000 000. Konieczność utworzenia rezerwatu na oznaczonym odcinku rzeki nawet w świetle obserwacji jednego sezonu tarliskowego, przy niedoskonałości metod pracy — wydaje się w pełni uzasadniona.

И. Кай

Ход нереста рыб в низовиях реки Велны

Резюме

Проект образовать рыбный резерват в низовиях реки Велны, вызвал необходимость провести исследования этого массового нерестилища многих видов карповых рыб и  одновременно спорадического нерестилища кумжи и лососей.

В 1955 году проводились наблюдения хода весеннего нереста рыб для того, чтобы определить продолжительность его сроков и степень его зависимости и интенсивности от гидрологических и климатических факторов Были сделаны тоже попытки определить численность популяций отдельных видов, участвующих в нересте.

Затем была проведена оценка результатов естественного нереста, определяющихся по количеству отложенной икры и степени ее оплодотворения. Наблюдения касались сырти (Vimba vimba L.), голавля (Leuciscus cephalus L.), усача (Barbus barbus L.), подуста (Chondrostroma nasus L.) и уклейки (Alburnus alburnus L.).

Численность рыб, принадлежащих к отдельным видам и нерестующих в период с 5.V по 3.VII.55 г., приблизительно определялась на 7000 штук сырти, 600 шт. голавля, 150 шт. усача, 300 шт. подуста и свыше 6000 уклейки.

Нерест сырти начинался при температуре воды — 15,2°Ц и приостанавливался при падении температуры до 14°Ц. Самый большой разгар нереста у этого вида наблюдался при 19,6°Ц. Подобным образом сложилась также зависимость хода нереста от температуры воды у усача и голавля. Подуст нерестовал еще при температуре 13,6°Ц, а уклейка при 14°Ц.

Обыкновенно подтверждалась высокая эффективность естественного оплодотворения икры — превышающая 80%. Отобранные пробы отложенной икры в сопоставлении с нерестной площадью и численностью самок отдельных видов рыбы послужили основанием оценки количества отложенной икры.

Количество отложенной сыртью икры определялось приблизительно на 160 000 000 икринок, икры отложенной голавлем — на три миллиона. Необходимость образовать в данном отрезке реки резерват (даже в свете односезонных наблюдений и при их недостаточном методе)кажется вполне узаконенной.

Список рисунков

Рис. 1. Ход и интенсивность весеннего нереста рыб в нижней части реки Велны.

J. Kaj

Spawning of Fish in the Lower Stretch of the Wełna River

Summary

It is proposed to establish a fish reservation in the lower stretch of the Wełna River (Warta river basin), known from mass spawning of a number of fish species belonging to the Cyprinidae family, and as a sporadic and peak spawning place of sea trout resp. salmon. Observations were conducted in 1955 on spring spawning of fish for the purpose of determining the time of its duration, and the correlation between spawning intensity, and hydrological and climatic factors. Efforts have been made to determine the number of different fish species taking part in spawning. Further the natural effect of spawning was estimated, expressed as the quantity of eggs layed and the degree of fertilization. These observations were conducted on the following fish species: Vimba vimba L., Leuciscus cephalus L., Barbus barbus L., Chondrostoma nasus L. and Alburnus alburnus L.

The number of fish of each of the species present in the spawinng place during the the period May 5-th to July 3.1955 was determined approximately at 7000 Vimba vimba, 600 Leuciscus cephalus, 150 Barbus barbus, 300 Chondrostoma nasus and 6000 Alburnus alburnus.

Spawning of Vimba vimba took place at a water temperature of 15,2°C. stopping with a decline of the water temperature to 14°C. Greatest intensity of spawning was noted at 19.6°C. A similar interrelation between spawning intensity and water temperature was noted in the case of Barbus barbus and Leuciscus cephalus. Spawning of Chondrostoma nasus was still observed at a temperature of 13.6°C, of Alburnus alburnus — at 14°C.

As a rule the effect of natural spawning was high, exceeding 80%. Samples of spawn taken, and confronted with the area of the of the spawning place and number of females of different species, served as a basis for estimating the amount of spawn layed. This amount was estimated at 160 million eggs for Vimba vimba, 3 million for Leuciscus cephalus. The necessity of establishing a reservation in the mentioned stretch of river — even in the light of observations conducted over one season only and of the imperfect methods of study — seems to be obvious.

List of Figures

Fig. 1. The course and intensity of spring spawning of fish in the lower stretch of Wełna river in 1955