Suplement LXII
Skóra Stanisław, 1968, Wpływ krzyżówek zwrotnych między mieszańcami karpia (Cyprinus carpio L.) i karasia pospolitego (Carassius carassius L.) na wzrost i zmienność populacji potomnych [Auswirkung der Rückkreuzung zwischen Mischlingen von Karpfen Cyprinus carpio L.) und Karuschen (Carassius carassius L.) auf Wachstum und Variabilität der Nachkommenschafts-Populationen]. Acta hydrobiol., 10, 239-257.
STRESZCZENIE
Badania zostały przeprowadzone w dwóch kompleksach stawów Mnich i Landek w Zespole Ochaby Zakładu Biologii Wód PAN (powiat Bielsko). Miały one na celu stwierdzenie, czy samice mieszańców karpiokarasia (♀ Cyprinus carpio L. ♂ Carassius carassius L.), u których stwierdzono dobrze wykształcone gonady, są płodne i zdolne do wytarcia się z samcami obydwóch gatunków rodzicielskich, a następnie poznanie kierunku rozwoju poszczególnych cech morfologicznych i merystycznych oraz zmienności tych cech u obu populacji potomnych w zależności od gatunku użytych do krzyżowania samców. Wpuszczone wiosną 1964 r. do dwóch tarlisk w kompleksie Mnich samice karpiokarasia wytarły się z samcami karasia pospolitego oraz z samcami karpia lustrzenia i dały potomstwo. Wycier po samicach mieszańca i samcach karpia lustrzenia został w dniu 6 czerwca odłowiony z tarliska i w liczbie około 15 000 sztuk został wpuszczony do stawu Księżok Mały II w gospodarstwie Landek. Wycier po samicach mieszańca i samcach karasie pospolitego odłowiono z tarliska w dniu 8 czerwca i również w liczbie 15 000 sztuk wpuszczono do stawu Księżok Mały I położonego obok Księżoka Małego II również w gospodarstwie Landek. Do hodowli obydwu populacji mieszańców zwrotnych wybrano stawy położone obok siebie, mające podobną powierzchnię i warunki środowiskowe, aby stworzyć jak najbardziej zbliżone warunki hodowli dla obu grup mieszańców zwrotnych. W stawach mieszańce hodowano wraz z karpiem handlowym (tabela I).
Z każdej z tych populacji mieszańców zwrotnych wydzielono losowo po 100 ryb do opracowania i porównania tych dwu grup.
Na podstawie badań stwierdzono wyraźny wpływ krzyżówki zwrotnej na wzrost, zależnie od gatunku użytego do krzyżowania samca (tabela II). Potomstwo samców karpia lustrzenia wykazywało średnio 2 razy większy wzrost niż potomstwo mleczaków karasia pospolitego, chociaż warunki środowiskowe w stawach były bardzo podobne.
Rozpatrując zmienność wymiarów bezwzględnych ciała obu populacji można zauważyć, że prawie wszystkie cechy — z wyjątkiem dwu (longitudo pinnae C media, longitudo basis D) — wykazały większą zmienność w krzyżówce zwrotnej z karpiem. Wprawdzie różnice te dla cech morfologicznych nie były duże, wynosiły bowiem od 0,75 do 10,12% (średnio 3,78%), ale występowały stale, co jest zjawiskiem bardzo charakterystycznym. Różnica zmienności ciężarów ciała była bardzo duża — wynosiła 22,65% na korzyść ciężaru średniego potomstwa samców karpia. U mieszańców zwrotnych uwidocznił się więc wpływ gatunkowy, gdyż karaś pospolity rośnie wolniej od karpia. Potwierdza to analiza istotności różnic, prawie bowiem wszystkie cechy (z wyjątkiem longitudo pinnae C media) wykazywały istotne różnice statystyczne (tabela III), potwierdza to zatem fakt dziedziczenia wzrostu po samcach karpia, mających genetycznie uwarunkowany wzrost szybszy niż u karasia.
Drugim bardzo charakterystycznym zjawiskiem była stałość cech morfologicznych w obu populacjach potomnych. Porównując wymiary 28 cech morfologicznych obu populacji przedstawione w procentach długości ciała, stwierdza się duże ich podobieństwo. Zmienność tych wskaźników była również bardzo podobna, co wskazuje na stałość kształtu u obu populacji, niezależnie od gatunku samca użytego do krzyżówki zwrotnej. Współczynniki odżywienia były prawie identyczne (potomstwo samców karpia miało współczynnik 2,26, a potomstwo samców karasia pospolitego 2,23). Ułuszczeniem i budową zewnętrzną narybek krzyżówek zwrotnych przypominał narybek mieszańców pierwszego pokolenia. Przeważająca większość osobników populacji obu krzyżówek zwrotnych karpiokarasia miała po 4 wąsy: 2 dłuższe na wardze i 2 nieco krótsze na wardze górnej. Wąsy u ryb z krzyżówek zwrotnych były dłuższe i grubsze niż u przedstawicieli pierwszego pokolenia, u których przypominały raczej wąsy karpia. Linia grzbietu mieszańców zwrotnych pochodzących od samca karasia pospolitego podnosiła się bardziej stromo od czoła ku płetwie grzbietowej niż u mieszańców zwrotnych wywodzących się od samca karpia lustrzenia (ryc. 1). Średnia różnica wysokości ciała pomiędzy jedną a drugą grupą mieszańców zwrotnych wynosiła zaledwie 0,5% na korzyść populacji wywodzącej się od samca karasia.
Źrenica oka mieszańców zwrotnych była granatowa; u przeważającej liczby osobników wywodzących się od samców karasia była mała i przypominała źrenicę oka karasia pospolitego, a u większości osobników wywodzących się od samców karpia była duża i podobna raczej do źrenicy karpia.
Barwa mieszańców zwrotnych obu populacji była metaliczno-mosiężna (ciemniejsza u potomstwa samców karpia), grzbiet ciemniejszy niż boki, brzuch jasnozłocisty.
Ułuszczenie mieszańców obydwu badanych populacji było zwarte i regularne u przeważającej liczby osobników (ryc. 1), ale spotykało się też egzemplarze o ułuszczeniu zwartym i nieregularnym lub też wykazujące niewielkie luki pomiędzy łuskami szczególnie powyżej linii nabocznej. Na linii nabocznej narybku badanych populacji, jak również na bokach ciała stwierdzono występowanie łusek o różnej średnicy (mniejsze i większe) oraz łuski o różnym wyglądzie i rysunku (ryc. 2 — 4). Jedne z nich swym wyglądem i rysunkiem przypominały łuski karpia, inne — łuski karasia pospolitego, a jeszcze inne miały charakter pośredni. Liczba łusek na linii nabocznej mieszańców zwrotnych ze stawu Księżok Mały I wahała się od 32 do 38, a u ryb ze stawu Księżok Mały II od 33 do 38 (tabela IV). U mieszańców zwrotnych wywodzących się od samców karasia pospolitego liczba rzędów łusek nad linią naboczną wahała się od 5 do 7, a u mieszańców ze stawu Księżok Mały II od 4 do 6 rzędów (tabela IV). Pod linią naboczną liczba rzędów łusek u obu populacji wynosiła od 5 do 6.
Z nieregularnym rozmieszczeniem łusek u niektórych osobników związana była częściowa deformacja płetw. Deformacji ulegały najczęściej płetwy brzuszne, a następnie płetwy piersiowe. W płetwie grzbietowej obydwu populacji mieszańców występowały 3 — 4 promienie twarde nierozgałęzione, a w płetwie odbytowej 2 — 3 promienie twarde. Liczba promieni rozgałęzionych w płetwie grzbietowej u narybku karpiokarasia po samicach mieszańcach i samcach karasia pospolitego wahała się od 16 do 19, a u narybku po samicach mieszańca i samcach karpia lustrzenia od 16 do 20 promieni (tabela V).
Liczba promieni w płetwie piersiowej, podobnie jak i w płetwie grzbietowej, wykazywała nieco większy zakres wahań u mieszańców zwrotnych po samcach karpia (tabela V).
Najczęściej u obu populacji występowało 17 promieni miękkich w płetwach piersiowych. Rozpiętość wahań liczby promieni w płetwach brzusznych obu populacji była jednakowa od 8 do 10 promieni (tabela V). W płetwie odbytowej mieszańców zwrotnych obu populacji badanych występowało 5 do 7 promieni miękkich rozgałęzionych, a najczęściej obserwowano 6 promieni (tabela V).
Najbardziej stała była liczba promieni w płetwie ogonowej mieszańców zwrotnych (tabela V). Przeważająca liczba mieszańców zwrotnych obydwu populacji badanych miała po 19 promieni w płetwie ogonowej.
U krzyżówki po samicach mieszańca i samcach karasia pospolitego stwierdzono średnio mniejszą liczbę wyrostków filtracyjnych na pierwszych łukach skrzelowych i mniejszy zakres wahań niż u mieszańców zwrotnych po samicach mieszańca i samcach karpia (tabela VI). W kręgosłupie mieszańców zwrotnych ze stawu Księżok Mały I spotykano od 33 do 35 kręgów, a w kręgosłupie mieszańców zwrotnych ze stawu Księżok Mały II od 34 do 36 kręgów (tabela VI).
Wartość współczynnika empirycznego t’ porównana z wartością współczynnika teoretycznego t05, obliczonego metodą Studenta dla 10 cech merystycznych obu krzyżówek zwrotnych karpiokarasia ze stawu Księżok Mały I i Księżok Mały II, wykazały istotne różnice aż w 8 cechach (tabela VII).
Na układ zębów gardłowych u krzyżówek zwrotnych bardzo duży wpływ miał dobór gatunku samca użytego do krzyżowania. Samice mieszańca skrzyżowane z samcami karasia pospolitego dały potomstwo, którego przeważająca liczba osobników miała układ zębowy jednoszeregowy identyczny jak u karasia pospolitego 4 — 4. Samice mieszańca skrzyżowane z samcami karpia dały natomiast potomstwo, u którego większość osobników miała układ zębów gardłowych odpowiadający układowi występującemu u karpia 1.1.3 — 3.1.1 lub zbliżony, jak 1.2.3—3.1.1, 1.1.4—3.1.1.
*
* *
Rudziński E., Skóra S., 1963. Die Vererbung einiger Elternmerkmale bei dem Mischling Karpfkarausche [Dziedziczenie cech rodzicielskich u karpiokarasia]. Acta Hydrobiol., 5, 343—352.
STRESZCZENIE
Celem pracy było ustalenie sposobu dziedziczenia poszczególnych cech morfologicznych i anatomicznych rodziców, przez pochodzącego od nich mieszańca — karpiokarasia.
Badania przeprowadzono na stawie Leśny Wielki II Zakładu Biologii Wód PAN w gospodarstwie doświadczalnym Landek. (Tab. I)
Mieszańce uzyskano od samicy karpia lustrzenia i trzech samców karasia pospolitego.
W pracy przy porównywaniu cech morfologicznych wykorzystano dane uzyskane z pomiarów 70 szt. dwuletniego karpia, 60 szt. dwuletniego karpiokarasia i 65 szt. dwuletniego karasia pospolitego. Tab. II, III, IV)
Badania anatomiczne przeprowadzono na drugiej partii ryb obejmującej po 9 szt. dwuletniego karpia, karpiokarasia i karasia pospolitego. (Tab. V)
Spośród cech morfologicznych i anatomicznych porównywano: ciężar ciała, długość całkowitą, długość ciała, długość głowy, wysokość głowy u nasady, wysokość głowy na linii oka, otwór ustny ze wskaźnikami X i Y, wysokość ciała, szerokość ciała, długość płetwy ogonowej, długość przewodu pokarmowego, długość i szerokość przedniej i tylnej komory pęcherza pławnego, sumę długości pierwszych dziewięciu żeber i sumę długości pięciu przednich wyrostków kręgowych. (Tab. VI)
Z morfologicznych cech liczonych porównywano: ilość łusek na linii nabocznej, ilość kręgów, ilość wyrostków filtracyjnych na pierwszych łukach skrzelowych, ilość promieni w płetwach i układ zębów gardłowych. (Tab. VII)
W tabelach wykazano średnią arytmetyczną (Ma) poszczególnych cech. Przy cechach liniowych odnoszono liczby do stałej porównawczej za jaką przyjęto długość ciała, względnie długość głowy. Otrzymane wyniki dla karasia pospolitego i karpiokarasia porównywano z danymi dla karpia przyjętymi za 100% i otrzymano w ten sposób wskaźniki porównawcze. (Ryc. 2).
Karpiokaraś ułuszczony był całkowicie, a kształtem i rysunkiem zbliżony był raczej do karasia pospolitego (Ryc. 3, 5, 6, 7). W ilości łusek na linii nabocznej, ilości kręgów i ilości wyrostków filtracyjnych na pierwszym łuku skrzelowym, karpiokaraś zajmuje mniej więcej stanowisko pośrednie pomiędzy wartościami dla karpia i karasia pospolitego.
Wskaźnik długości płetwy ogonowej w odniesieniu do długości ciała wynosi u karpia 20,1%, u karasia pospolitego 21,2%, u karpiokarasia 20,6%, a zatem średnią wartość pomiędzy wskaźnikami gatunków rodzicielskich.
Wzrost karpiokarasi jest szybszy niż karasia pospolitego, ale znacznie wolniejszy niż karpia.
Długość głowy u karasia pospolitego jest krótsza o 17%, a u karpiokarasia o 14% niż u karpia.
Wysokość ciała karasia pospolitego wynosi 113% wysokości ciała karpia. Karpiokaraś ma także większe wygrzbiecenie niż karp i zajmuje stanowisko pośrednie pomiędzy karpiem a karasiem.
Wskaźniki X i Y otworu ustnego u karasia pospolitego wykazują zaledwie 50%, a u karpiokarasia 60% wartości wskaźników otworu ustnego karpia. (Ryc. 8, 10).
Przednie żebra karasia pospolitego są bardziej odchylone ku tyłowi niż karpia. Kąt odchylenia tych żeber do poziomej osi ciała u karasia wynosi około 60°, a u karpia około 80°, natomiast ułożenie żeber u mieszańców wykazuje wartości pośrednie między gatunkami rodzicielskimi. (Ryc. 4, 13).
Suma długości 5 przednich wyrostków kręgowych u karasia wynosi 123% u karpiokarasia 131% w stosunku do karpia.
Uzębienie karpiokarasia wykazuje charakter pośredni pomiędzy uzębieniem karpia a karasia pospolitego. (Ryc. 12).
Przewód pokarmowy tak karasia pospolitego, jak i karpiokarasia jest krótszy niż przewód badanego karpia. (Ryc. 9).
Układ pęcherza pławnego mieszańców jest zbliżony do układu pęcherza karasia. U karpia landeckiego przednia komora pęcherza pławnego jest znacznie dłuższa i obszerniejsza niż tylna, u karasia pospolitego i u karpiokarasia jest odwrotnie. (Ryc. 9, 11).
*
* *
Skóra Stanisław, 1982. Investigations on crucian carp F2 hybrids obtained from F1 males and females (♀ Cyprinus carpio L. x ♂ Carassius carassius L.). Acta Hydrobiol., (Kraków), 24, 73, 1982.
5. Polish summary
Badania and mieszańcami karpiokarasia pokolenia F2 pozyskanymi od samic i samcow mieszańca pokolenia F1 (♀ Cyprinus carpio L. X ♂ Carassius carassius L.)
Badania zostały przeprowadzone w stawach Zakładu Doświadczalnego Gołysz Zakład Biologii Wód PAN. Miały na celu stwierdzenie, czy samce mieszańców karpiokarasia zdolne są do rozrodu z samicami tych samych populacji mieszańców pokolenia F2 (♀ Cyprinus carpio L. X ♂ Carassius carassius L.) i dania potomstwa pokolenia F2 na skalę gospodarczą.
Następnym celem badań miało być poznanie kierunku rozwoju poszczególnych cech morfologicznych, merystycznych i niektórych anatomicznych oraz zmienności tych cech u mieszańców karpiokarasia pokolenia F2.
Wysadzone wiosną 1979 r. do jednego tarliska w gospodarstwie Landek samce i samice karpiokarasia pokolenia F1 (ryc. 1 i tabela I) wytarły się i dały potomstwo pokolenia F2 (ryc. 2) w liczbie około 2 000 000 sztuk.
Część pozyskanego wylęgu pokolenia F2 w liczbie 120 000 sztuk W dniu 21.V.1979 r. została przeniesiona z tarliska do stawu Księżok Mały III, w którym przebywały przez cały sezon wegetacyjny (tabela II). Przeżywalność mieszańców pokolenia F2 w wieku KK1 hodowanych w stawie Księżok Mały III była dobra i wynosiła 45,1% obsady.
W pracy wykorzystano dane z pomiarów 627 sztuk wylęgu (509 sztuk) i narybku (120 sztuk) mieszańców. Spośród cech morfologicznych u wylęgu rozpatrywano 9 (tabele III—V), a u narybku jednorocznego 29 cech liniowych (tabela VI). Dane liczbowe poddano podstawowej analizie statystycznej, obliczając średnie arytmetyczne (x), odchylenia średnie (σ), współczynniki zmienności (v%) i proporcje ciała (P) w odniesieniu do długości ciała oraz indeksy ruchome (I) u wylęgu. Na podstawie pomiarów i obliczeń scharakteryzowano karpiokarasia pokolenia F2 hodowanego w stawach. W skład badanej populacji mieszańców pokolenia F2 wchodziły osobniki o ułuszczeniu całkowicie zwartym oraz o ułuszczeniu ramowym i lampasowym (ryc. 3).
Wzór łusek u mieszańców o ułuszczeniu zwartym przedstawiał się następująco: 35—40 (tabela VII). Liczbie łusek na linii nabocznej bardzo często odpowiadała ilość kręgów w kręgosłupie mieszańców (F2).
Liczba wyrostków filtracyjnych na zewnętrznej krawędzi pierwszych łuków skrzelowych wahała się od 22 do 32. W płetwach mieszańców stwierdzono następujące liczby promieni twardych i miękkich: D III—IV/18—22, A III/4—6, P 14—18, V 9—11, C 18—22 (tabela VII).
Układ zębów gardłowych wykazywał bardzo dużą zmienność, od jedno- do trójrzędowego i to w różnych kombinacjach.
Długość przewodu pokarmowego karpiokarasi pokolenia F2 początkowo wzrastała szybciej niż długość ciała (wyrażona w liczbach względnych). Dopiero po osiągnięciu przez narybek długości 8 cm, wzrost przewodu pokarmowego wyrównuje się i przebiega równolegle ze wzrostem długości ciała (tabela VIII).
Przednia komora pęcherza pławnego u mieszańców pokolenia F2 była dłuższa i objętościowo większa od komory tylnej (odwrotnie niż u karpiokarasi pokolenia F1).
UWAGA!!! Niniejsza publikacja chroniona jest prawami autorskimi
Linki:
http://agris.fao.org/agris-search/search/display.do?f=1983/PL/PL83006.xml;PL8300479
http://www.wedkarz.pl/wp-webapp/article/2803