Suplement VIII
Przegląd zoologiczny: Tomy 12-13, 1968, 276-277
AKWARIUM i TERRARIUM—AQUARIUM and TERRARIUM
Apistogramma agassizi (Steindachner)
HENRYK JAKUBOWSKI
Apistogramma agassizi (Steindachner) była kilkakrotnie sprowadzana do Polski, lecz mimo dokładnych opisów hodowli w literaturze (Axelrod, Meinken, Frey) do niedawna nie była rozmnażana. Ponieważ nie posiadam innych danych, uważam, że po raz pierwszy została rozmnożona przez Z. Glinkowskiego, członka Łódzkiego Koła Polskiego Związku Miłośników Akwarium.
A. agassizi pochodzi z Ameryki Południowej, gdzie zamieszkuje dorzecze dolnej i środkowej Amazonki oraz górne biegi rzek Paragwaj i Parana (Meinken, Frey). Spotyka się ją tam w gęsto zarośniętych, wolno płynących wodach i zatokach. Temperatura wody w tych rzekach waha się w zakresie 22-28°C i jedynie w czasie pory deszczowej spada okresowo nawet do 14°C. Ponadto wody te charakteryzują się bardzo małą twardością, 2-6°N, lekko kwaśnym odczynem, pH = 6,2-6,8, oraz pewną niewielką zawartością garbników roślinnych i kwasów humusowych (Frey). Poza porą deszczową woda jest bardzo przezroczysta.
Jest to niewielka, dochodząca do 6-8 cm długości ryba z rodziny pielęgnicowatych (Cichlidae), ciało ma krępe, płetwy wydłużone (D-XV-XVI/6-7, A-III/6), pysk końcowy ustawiony nieco ku górze, opatrzony drobnymi ząbkami. Podobnie jak inne akwaryjne pielęgnicowate ma jaskrawe barwy, mieniące się łuski błyszczące plamki na głowie i płetwach.
Ubarwienie jest bardzo zmienne i zależy w dużym stopniu od stanu fizjologicznego ryby.
Młode ryby są miedzianobrązowe, z wyraźną ciemną smugą przechodzącą po bokach wzdłuż całego ciała — od pyska przez oko do nasady płetwy ogonowej, podobna krótka smuga biegnie od oka skośnie w dół do granicy pokrywy skrzelowej. U starszych coraz wyraźniej zaznaczają się różnice w ubarwieniu samca i samicy. Dojrzały samiec (dojrzewa nieco później niż samica) ma wydłużone i ostro zakończone płetwy grzbietową i odbytową, sięgające czasem poza płetwę ogonową, oraz wydłużone środkowe promienie płetwy ogonowej. Smuga na boku i pod okiem jest ciemnobrunatna, prawie czarna i przedłuża się czasem aż do końca wydłużonych promieni płetwy ogonowej. Ciało mieni się niebieskozielono, płetwy są pomarańczowe, przy czym grzbietowa jest obrzeżona czerwoną linią, a ogonowa okrążają dwie niebieskawe smugi przedzielone pomarańczowa.
Samica jest złocistożółta, smugę ma brunatną do czarnej, łuski i pysk mienią się lekko niebieskawo. Pletwy ma zaokrąglone, pomarańczowożółte, grzbietową z czerwonym obrzeżem. Jest mniejsza od samca, osiąga 6 cm długości, podczas gdy samiec ma zwykle 7-8 cm.
Do hodowli najlepiej nadają się ryby z dwu odrębnych gniazd, ponieważ czasem rodzeństwo nie przystępuje do tarła. Stąd prawdopodobnie powszechnie sądzi się, że ryby te dobierają się same w stałe pary. Natomiast Glinkowski i ja stosowaliśmy dowolne kombinacje par i tarło następowało zawsze.
Przeciwko łączeniu się w stałe pary świadczy również nierównomierne dojrzewanie komórek płciowych u samca i samicy. Samiec wymaga dłuższej przerwy, aby przystąpić do kolejnego tarła (około 4 tygodnie), niż samica (której wystarczą tylko 2 tygodnie). Ryby te najlepiej trzymać w dużym, co najmniej 50-litrowym, zbiorniku o podłożu z bardzo dobrze wypłukanego piasku (0,1-1 mm średnicy). Na dnie układamy kilkanaście niewielkich płaskich i gładkich kamieni, z których można również ułożyć grotę; z takiego schronienia ryby korzystają tylko w przypadku braku odpowiednio gęstych zarośli.
A. agassizi (Steindachner) wymaga gęsto zarośniętego akwarium. Najlepiej sadzić w akwarium rośliny, które występują w jej naturalnym środowisku, tj.; nurzawiec (Vallisneria sp.), amazonkę (Echinodorus sp.), kabombę (Cabomba sp.), wywłócznik (Myrophyllum sp.), heteranterę (Heterantera sp.), ludwigię (Ludwigia sp.) czy moczarkę (Elodea sp.).
Wśród zarośli różnych gatunków kryptokoryn (Cryptocoryna sp.), które mają zwykle ciemno zabarwione liście, ryby ciemnieją, natomiast rośliny pływające nie są im potrzebne, a zaciemniając akwarium sprawiają, że ryby tracą swe piękne odblaski.
A. agassizi (Steindachner) jest łagodna i nie przeszkadza innym gatunkom ryb trzymanym w tym samym zbiorniku, lecz najlepiej trzymać kilka sztuk w oddzielnym akwarium lub też w towarzystwie pokrewnych niewielkich pielęgnicowatych z Apistogramma (Regan) czy Nannacara (Regan), których wymagania są bardzo zbliżone. Zupełnie niewskazane jest trzymanie jej w towarzystwie ryb bardzo ruchliwych czy agresywnych, gdyż kryje się wtedy w zaciemnione bezpieczne miejsca. Ponadto bardzo źle znosi zmąconą wodę.
Temperaturę wody należy utrzymywać w granicach 20-25°C, nigdy zaś nie powinna być niższa niż 18°C. Jeżeli w jednym znajduje się gromada ryb, staramy się, aby temperatura nie była wyższa od 20°C. Woda w akwarium powinna być bardzo czysta — pozbawiona jakiejkolwiek zawiesiny, miękka (2-8°N) i nieco kwaśna (pH 6,4-7). Powinna być świeża, dobrze wystała, lecz tzw. stara woda ma potrzebną niewielką zawartość garbników roślinnych, dlatego nie należy z niej rezygnować, a raczej tylko co pewien czas nieco wody wymieniać na świeżą.
Jakiekolwiek zanieczyszczenia chemiczne w wodzie, jak i dodawanie odczynników chemicznych czy substancji odkażających są niezwykle niebezpieczne dla A. agassizi (Steindachner). Dlatego stosowanie zabiegów profilaktycznych polegających na częstym odkażaniu wody riwanolem, trypaflawiną, czy chloraminą może doprowadzić do śmierci ryb. W przypadku jakiejkolwiek choroby należy ryby leczyć nieco podwyższoną temperaturą, kąpielami w osobnym naczyniu, a jako środek dezynfekcyjny stosować, i to w ostatecznych przypadkach, z dużą ostrożnością, wodę utlenioną (1 cm³ 3% wody utlenionej na litr wody akwaryjnej).
Najlepszym pokarmem jest plankton dość dużych rozmiarów, larwy komarów, doniczkowce, rureczniki, a nawet drobne dżdżownice. Czasem można również podawać skrobane mięso wołowe lub też namoczony preparowany pokarm sztuczny, jak „Wavil” czy „Vitaminfuter”. Dobrze wykarmione i dojrzałe ryby chętnie przystępują do tarła.
Jeżeli podniesiemy temperaturę wody do 25-28°C, zaczynają przybierać barwy godowe. U samca intensywniejsze stają się barwy niebieskozielone, a ciemny pas wzdłuż ciała prawie zanika. Samica jest intensywnie żółta z wyraźnym ciemnym pasem. Samiec pierwszy wyszukuje odpowiedniego miejsca na gniazdo, najczęściej jest to dolna strona sztywnego, blisko dna ułożonego liścia, rzadziej kamień lub dołek pod kamieniem. W piśmiennictwie często spotyka się twierdzenia, że ryby te wybierają najchętniej groty czy doniczki, jednak dotychczas tego nie zaobserwowaliśmy.
Samiec oczyszcza pyszczkiem wybrane miejsce, a następnie usiłuje sprowadzić tam samicę „Zaloty” polegają na krążeniu z wyprężonym: płetwami dookoła samicy, ustawianiu się przed nią i powolnym cofaniu się w kierunku gniazda. Teraz po jeszcze kilkuminutowym „nerwowym” czyszczeniu gniazda ryby przystępują do składania jaj. Samica składa po kilka lub kilkanaście ziaren zwykle czerwonej czy brunatnoczerwonej, a czasem nawet białej ikry, którą samiec natychmiast zapładnia. W ciągu jednego tarła samica może złożyć od 60 do 150 jaj.
Ikrę i potem narybek pielęgnuje samica, samiec jest przez nią przepędzany, należy go wyłowić, gdyż bardzo agresywna samica może go nawet zabić. W bardzo dużych akwariach, gdzie znajduje się czasem kilka gniazd, ryby wyznaczają sobie rejony, których bronią. Po około 3 dniach wylęga się narybek, który samica umieszcza w przygotowanym przez siebie dołku w piasku. Czasem narybek jest kilkakrotnie przenoszony do innych dołków. Po 5-6 dniach rybki tracą woreczek żółtkowy i zaczynają samodzielnie wyszukiwać pokarm. W tym czasie należy rozpocząć karmienie najdrobniejszym żywym planktonem, pierwotniakami, wrotkami, czy bardzo drobnymi larwami skorupiaków (naupliusy). Można podawać też węgorka („Mikro” — Anguillula aceti) lub nawet zmielone doniczkowce. Drobny plankton i siekane rureczki czy doniczkowce możemy stosować już po 2-3 tygodniach. Należy być bardzo ostrożnym przy podawaniu oczlików {Cyclops sp.), gdyż czasem atakują one narybek.
Młode ryby rosną szybko, lecz korzystniej jest umieścić je w większym zbiorniku, gdzie rozwijają się lepiej i szybciej. A. agassizi (Steindachner) jest bardzo płodna, samica może złożyć ikrę 15-18 razy w roku. Ryby te żyją krótko, zaledwie 1,5 do 2 lat.
Summary
A report of breeding requirements of Apistogramma agassizi (Steindachner), a species which reproduction was first obtained in Poland by Z. Glinkowski from the Łódź Aquarologists Association. A generał belief as to the monogamy of this species is contested by authors breeding experiences.
Literatura
Axelrod, H. R., Schulz, L. P., 1955: Handbook of tropical aquarium fishes. New York, Mc Graw-Hill Book Company, Inc.
Frey, H., 1959: Das Aquarium von A bis Z. Berlin – Radebeul, Neuman – Verlag.
Holly, M., Meinken, H., Julius E. G. Wegner – Verlag.
Katedra Zoologii Systematycznej Katedra Zoologii Systematycznej Uniwersytetu Łódzkiego
Linki:
http://www.akwa-mania.mud.pl/archiwum/a79-80/a79-80,1.html
http://www.akwa-mania.mud.pl/archiwum/a124/a124,4.html
http://www.akwarium.net.pl/adv/apistogramma_agassizi.htm
http://www.israquarium.co.il/MyTropicalFish/My_Tropical_Fish_4_2008.pdf