Suplement XCVIII
Sprawozdanie, oraz Materjały do fizjografji kraju, Tom 12, 1878, s. 162-164
Akademja Umiejętności w Krakowie.
Zapiski zoologiczne
Podał Prof. M. Łomnicki
Gobius¹ fluviatilis Pall. (Czopek rzeczny — biały). Bardzo liczny w obu Bystrzycach i w Woronie w okolicy Stanisławowa: Jamnica, Wołczyniec, Pasieczna, Podłuże i Podpieczary. Otrzymywałem także tę rybkę z Jezupola i Pobereża pod Maryampolem, gdzie okoliczni rybacy „hwozdem” ją nazywają, prawdopodobnie dla wyróżnienia od czopa (Aspro Zingel), którego znowu nigdzie nie ma w wodach koło Stanisławowa. W Podpieczarach i Wołczyńcu łowiłem okazy bardzo młode zaledwie na 2—3 cm. długie, z czego wnoszę, że, podobnie jak następny gatunek, stale przebywa w Dníestrze i jego dopływach. Toż samo twierdzą rybacy, zaliczający ten i następny gatunek do miejscowych rybek rzécznych; oba téż gatunki na targu w Stanisławowie należą do najpospolitszego drobiazgu, chętnie poszukiwanego przez tutejszych żydów (łakocie żydowskie).
Piérwszą wiadomość о tych rybkach podał Dr. R. KNER w rozprawach с. k. zool. bot. Tow. wiédeńskiego r. 1864, opisując prócz powyższych dwu gatunków jeszcze G. melanostomus Pall, z Dniestru na północ od Czerniowiec i Prutu. Celem łatwiejszego oznaczenia tych trzech gatunków, dołączam ich przegląd analityczny:
Naskrzele w górnéj ⅓ części i wierzchnia część głowy (ciemię) począwszy od tylnego brzegu oczu drobno ułuskowane. Górna i dolna szczęka równo długie. Odległość oczu od końca pyszczka wynosi nieco więcej nad 1 2r. a szérokość czoła między oczyma zaledwie ½ 2r. оkа. I. D. 6.— II. D. 16.— A. 13; Sq. l. 50 — 52 …………………….. G. melanostomus Pall.
Naskrzele w górnéj ⅓ części i wierzchnia część głowy (ciemię) począwszy od tylnego brzegu oczu drobno ułuskowane. Szczęka dolna dłuższa od górnéj. Odległość oczu od końca pyszczka wynosi 1½ a szérokość czoła między oczyma mniéj niż ½ 2r. oka. I. D. 6.— II. D. 17.— A. 15—16; Sq. l. ± 60 ……………………………………………… G. fluviatilis Pall.
Naskrzele całe wraz z wierzchnią częścią głowy, a często także przód grzbietu aż blisko po I. D. nieułuskowane. Otwór pyszczkowy széroki sięga aż po pod brzęg przedni oka. Obie szczęki równo długie. Odległość oczu od końca pyszczka wynosi więcj niż 1 2r., a szérokość czoła między oczyma ½ — ⅔ 2r. oka. I. D. 5—6. II. — D. 16—17. A. 13—14. — Sq. lat ± 60 ……………………………………………………………………………………………………………………. G. gymnotrachelus Kessl.
Czopek rzéczny wyróżnia się od następującego gatunku już na piérwszy rzut oka: postacią smuklęjszą, wzrostem większym, ubarwieniem ciała bledszém (białawy), połyskiem mocnym perłowym, głową, obdłużną, otworem pyszczka nie sięgającym aż po pod brzeg przedni oczu, które bardziéj są oddalone od końca pyszczka, aniżeli w następnym gatunku. Grzbiet od tyłogłowia ku I. D łagodnie wygięty a pośrodku wpodłuż albo wcale nie, albo zaledwie nieco rowkowato zaklęsły. Głowa tuż za oczyma i górne ⅓ naskrzela (operculum) okryte są drobnemi zgrzebłowatemi łuseczkami. Wierzch głowy i policzki opatrzone są ciemnemi plamkami zlanemi w nieregularne prążki, z których szczególnie wyrazistemi są dwie zbiegające od oczu skośnie ku kątom ustowym. Po bokach ciała występują blado-brunatnawe prążki skośne, złożone równie jak na głowie z kropek drobniutkich i czarnych, pomieszanych zrzadka z kropeczkami żółtemi. Przednia płetwa grzbietowa (I. D) ma 4 prążki poprzeczne, złożone z czarnych i (bardzo rzadko) żółtych kropek, a naprzemianległe z prążkami bladomlecznemi; tylna pł. grzbiet. (II. D) jest zrzadka, a jeszcze rzadziéj pł. podogonowa czarnemi kropeczkami oprószona.
I. D. 6 — II. D. 17. — A. 15—16. — Sq. lat. ±60;
Dł. ciała 11 — 13.5 cm. (wraz z pł. C).
Gobius gymnotrachelus Kessler (Cz. nagowieczkowy, czarny), Równie pospolity, a może jeszcze zwyczajniejszy od czopka rzécznego, z którym żyje razem w głębiach namulistych (szczególnie w Woronie).
Od cz. rzecznego różni się łatwo postacią krępą (podsadkowatą), wzrostem mniejszym, ubarwieniem ciała ciemniejszém , głową ogrubną (z powodu policzków mocno wystających, przez со staje się bardzo podobnym do babek górskich), tudzież pyszczkiem széroko aż po pod przedni brzeg oczu rozciętym. Całe naskrzele wraz z wiérzchnią częścią głowy za oczyma i przód grzbietu (niekiedy aż po I. D) są nagie. Wiérzch głowy podobnie jak u czop. rzécznego ale ciemniéj (niekiedy prawie czarno) ubarwiony i nakréślony. Po bokach ciała występują wyraźne ciemno brunatne prążki skośne złożone z czarnych i żółtych kropeczek; żółte kropki zléwają się często z sobą i tym sposobem tworzą tło żółte, na którém kropki czarne mocno się uwydatniają. Na bokach głowy (policzki) znajdują się dość gęsto ustawione czarne plamki obrączkowo-gwiazdkowate. Wszystkie płetwy są ciemniéj ubarwione i mocniéj prążkowane. Pł. brzuchowa jest zwykle od nasady aż ku brzegom mocno czarniawo zaćmiona, tak, ze pozostaje zaledwie jaśniejszy jéj rąbek, (czego u poprzedniego gatunku nigdy nie widziałem). Grzbiet od tyłogłowia ku I. D mocno wypukły, pośrodku wyraźnie zagłębiony, przezco powstają dwa cechujące garbki w kierunku długości kręgosłupa; właściwością tą najmłodsze okazy na piérwszy rzut oka łatwo się wyróżniają od czop. rzécznego, nie posiadającego takichże wypukłości.
Okazy w świetném ubarwieniu tarłowém widywałem często w drugiéj połowie maja. Próbowałem żywe czopki utrzymywać w akwaryjum wraz z innym drobiazgiem, ale mimo ciągle odświeżanéj wody zaledwie pół doby wytrzymały.
I. D. 5—6. — II. D. 16—17. — A. 13—14. — Sq. lat. ± 60.
Dług. ciała: 7 — 8.5 cm. (wraz z pł. C)
__________________________
¹) Rodzaj ten odznacza się płetwami brzuchowemi w lejek zrosłemi, czém różni się od wszystkich naszych rodzajów ryb słodkowodnych. Do tego rodzaju należą przeważnie morskie gatunki. We Włoszech żyje tylko G. fluviatilis Bonelli.