Suplement CXI
PRZEGLĄD ZOOLOGICZNY XXIX, 2 (1985) s.235-237
Płoć Rutilus rutilus (L.) i strzebla Phoxinus phoxinus (L.)
bez płetw brzusznych
The roach Rutilus rutilus (L.) and the minnow Phoxinus phoxinus (L.)
without pectoral fins
JERZY BAŃBURA
Zakład Ekologii i Zoologii Kręgowców Uniwersytetu Łódzkiego
ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź
Większość opisanych w literaturze przypadków występowania anomalii w budowie płetw dotyczy karpia, głównie okazów hodowlanych (Tatarko, 1963, 1966). Istnieją również opisy braku płetw u pojedynczych osobników innych gatunków, takich jak kleń i krąp, które złowiono w środowiskach będących pod presją człowieka (Penczak, 1967, 1973).
Ryc. 1. Płoć Rutilus rutilus (L.) okaz bez płetw brzusznych
Zaprezentowanie w tej notatce płoci i strzebli pozbawionych płetw brzusznych uznano za celowe, gdyż pochodzą one z naturalnych odcinków rzek. Płoć odłowiono 28 VIII 1982 r. w środkowym biegu rzeki Grabi (dopływ Widawki, zlewisko Warty), którą można uznać za typową rzekę nizinną. Dwa okazy strzebli zostały złowione w rzece Warkocz (dorzecze Lubrzanki, zlewisko Czarnej Nidy). Jest to typowa rzeka wyżynna.
Ryc. 2. Strzebla Phoxinus phoxinus (L.): dwa okazy bez płetw brzusznych
Opisywane okazy ryb przedstawiono na rycinach 1 i 2, a informacje o ich cechach metrycznych i merystycznych zawiera tabela. Z brzusznej okolicy ciała zostały wykonane preparaty barwione i prześwietlone metodą Talieva (1955).
Strzeble w miejscu położenia płetw miały małe wypukłości bez widocznych zmian w układzie łusek. W preparacie brzusznej okolicy ciała nie stwierdzono żadnych szczątków kostnych pasa miednicowego. Widoczna była plama o charakterystycznym kształcie prostokąta z odnogami, prawdopodobnie pochodzenia mięśniowego. Rozwój mięśni miednicowej okolicy ciała był wyraźnie słabszy niż u osobnika o normalnie wykształconych płetwach.
Również u płoci nie stwierdzono zaburzenia układu łusek w miejscu położenia płetw brzusznych. W preparacie widoczny był jeden fragment kostny, którego położenie i kształt nasuwa przypuszczenie, że stanowi on pozostałość zewnętrznego wyrostka kości miednicowej. Układ mięśni nie wykazywał zauważalnych różnic w stosunku do normalnie zbudowanego osobnika.
Opis okazów strzebli i płoci
bez płetw brzusznych
. Strzebla Płoć
. I II
Wiek 2+ 2+ 1+
Płeć ♀ ♂ juv.
lt (mm) 60 59 76
lc (mm) 50 51 62
Ciężar 1.85 1.90 4.05
(g)
D III 7 III 7 III 9
A III 7 III 7 III 12
Warunki panujące w obrębie badanych stanowisk nie pozwalają na próbę wyjaśnienia opisanych anomalii w oparciu o oddziaływanie czynników antropogennych, które jak wynika z literatury (Tatarko, 1966), są najczęściej odpowiedzialne za tego typu zniekształcenia. Brak jest także śladów mechanicznego uszkodzenia pochodzenia zewnętrznego.
Summary
A description of one roach and two minnows without pectoral fins is pre sented. These three specimens were caught in a typical lowland and a typical upland river, respectively. The roach had one bony fragment of the pelvic girdle, and the minnows did not have any one.
Literatura
Penczak, T., 1967: Krąp, Blicca bjoercna (L.), bez płetw brzusznych i pasa miednicowego. Prz. Zool., 11 (3): 363-365.
Penczak, T., 1973: Kleń Leuciscus cephalus (L.) bez płetw brzusznych z kostnymi szczątkami pasa miednicowego. Prz. Zool., 17(1): 66-68.
Taliev, D. N., 1955: Byčki i podkamenščiki Baikala. AN SSSR, Moskva.
Tatarko, K. L., 1963: Morfologičeskije issledovanija anomalnych brušnych plavnikov karpa. Zooł. Žur., 42 (11): 1666 1678.
Tatarko, K. L., 1966: Anomalii karpa i ich pričinna ja zavisimost. Zool. 2ur., 45 (12): 1826-1834.