Suplement CXCVIII
Falandysz J.: Metale i związki polichlorowe w tkance mięśniowej węgorzycy Zoarces viviparus L. z Zatoki Gdańskiej. Biuletyn Morskiego Instytutu Rybackiego, 1984, 3-6 (83-86) 33-34.
Jerzy Falandysz
METALE I ZWIĄZKI POLICHLOROWE W TKANCE MIĘŚNIOWEJ WĘGORZYCY
ZOARCES VIVIPARUS L. Z ZATOKI GDAŃSKIEJ
METALS AND ORGANOCHLORINES IN THE MUSCLES OF EELPOUT
ZOARCES VIVIPARUS L. FROM THE GULF OF GDAŃSK
Węgorzyca Zoarces viviparus L. jest gatunkiem popularnym na obszarze całego Bałtyku. Połowy węgorzycy w Zatoce Gdańskiej (głównie w Zatoce Puckiej) w latach 1975-1978 oceniano na trochę powyżej 10 ton rocznie [1]. Dla przykładu, w 1933 r. w Zatoce Puckiej złowiono 111 ton węgorzycy, a w ZSRR w 1968 r. połowy węgorzycy w Bałtyku wyniosły 14 200 ton [1]. Niemniej w Polsce znaczenie gospodarcze węgorzycy określane jest jako niewielkie. Węgorzyca jest gatunkiem dennym, żyje w wodach przybrzeżnych, mulistych i porośniętych roślinnością denną, a odżywia się głównie skorupiakami i mięczakami.
W tej pracy przedstawiono wyniki oznaczeń zawartości metali (kadm, ołów, chrom, miedź, cynk, żelazo, mangan i nikiel), pozostałości pestycydów polichlorowych (sześciochlorobenzen—HCB; izomery sześciochlorocykloheksanu — alfa-, beta-, gamma- i delta—HCB; DDT i jego metabolity — Σ DDT = DDE + DDD + DDT) i polichlorowanych dwufenyli (PCB) w tkance mięśniowej węgorzyc złowionych w Zatoce Gdańskiej. Węgorzyce złowiono w żak zastawiony w maju 1983 r. w strefie przybrzeżnej Zatoki pomiędzy Orłowem a Sopotem. Do badań wyselekcjonowano 20 ryb (16 о długości całkowitej ciała 27 cm, 3 o długości 26 cm i 1 o długości 28 cm). Średnia długość ciała węgorzyc wyniosła 27 cm (zakres 26—28), a średnia masa ciała 103±2 g¹ (zakres 90-115). Do badań pobrano ryby obu płci (próbka losowa). Zawartość tłuszczu w tkance mięśniowej (lipidy wyekstrahowane eterem naftowym w aparacie Soxhleta) wyniosła 1,1± 0,1% (zakres 0,57-2,3). Zawartość wody wyniosła 81,4±0,2% (zakres 79,7-83,4), a masy suchej 18,6±0,2% (zakres 16,6-20,3) — próbkę suszono w temperaturze 105°C. Wyniki oznaczeń zawartości metali w przeliczeniu na masę mokrą i masę suchą przedstawiono w tabeli 1, a pozostałości związków polichlorowych w przeliczeniu na masę mokrą i masę lipidów w tabeli 2.
Kadm i ołów, to typowe pierwiastki toksyczne. Średnia zawartość ołowiu w tkance mięśniowej węgorzyc wyniosła 0,12 mg/kg masy mokrej i by ta nieco niższa jak dla dorszy z Zatoki Gdańskiej (0,19 mg/kg), natomiast zawartość kadmu była dwukrotnie większa u węgorzycy (0,012 mg/kg), niż u dorszy (0,005 mg/kg) [2]. Zbadane okazy węgorzycy charakteryzowały się względnie stałą zawartością miedzi, cynku, żelaza i niklu, to jest minimalna i maksymalna zawartość tych pierwiastków w tkance mięśniowej pojedynczych ryb różniła się mniej niż dwukrotnie (dla żelaza trzykrotnie). W przypadku związków polichlorowych średni poziom pozostałości Σ DDT i PCB (51 i 230 µg/kg masy mokrej) maksymalny odpowiednio 97 i 400 µg/kg należy uznać za względnie niski, to jest znacznie poniżej tolerancji (odpowiednio 5000 i 2000 µg/kg) obowiązujących w wielu krajach. Poziom pozostałości sześciochlorobenzenu — maksymalnie 6,7 µg/kg i sumy izomerów sześciochlorocykloheksanu — maksymalnie 34 µg/kg (dominował izomer beta—BHC, a delta—BHC nie stwierdzono) także należy uznać za niski.
PUBLIKACJE WYKORZYSTANE W ARTYKULE
1. Kuczyński J.: Mniej popularne gatunki ryb bałtyckich — węgorzyca. Biul. Morsk. Inst. Ryb. w Gdyni. 1980 Nr 5-6(61 -62) 29-33
2. Falandysz J., Lorenc-Biała H.: Trace metals in fish from Southern Baltic. Meeresforsch., 1983, 30 (w druku).
________________________________
¹odchylenie standardowe średniej
Tabela 1. Zawartość metali w tkance mięśniowej węgorzycy z Zatoki Gdańskiej. Stężenie podano w mg/kg masy mokrej i masy suchej. Średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe średniej i zakres stężeń
Table 1. Metal concentrations in muscular tissue of eelpout from the Gulf of Gdańak (in mg/kg wet and dry weight). Arithmetic mean, standard deviation, and concentration range given.
Kadm Ołów Chrom Miedź Cynk Żelezo Mangan Nikiel
Cadmium Lead Chromium Copper Zinc Iron Manganese Nickel
w przeliczeniu na masę mokrą
wet weight
0,012 ±0,001 0,12±0,02 0,13±0,02 0,50 ±0,02 21±1 36±2 0,20±0,02 0,12 ±0,01
0,005-0,025 0,04-0,25 0,04-0,29 0,38-0,63 14-26 20-49 0,09-0,37 0,08-0,19
w przeliczeniu na masę suchą
dry weight
0,063±0,006 0,67±0,10 0,76±0,09 2,7±0,1 110±4 200±13 1,1 ±0,1 0,62±0,05
0,027-0,13 0,22-1,4 0,10-1,5 2,0-3,8 70-140 96-280 0,46-2,0 0,39-1,1
. 1
± ———
. √ n
Tabela 2. Poziom pozostałości pestycydów polichlorowych i PCB w tkance mięśniowej węgorzycy z Zatoki Gdańskiej. Stężenie podano w µg/kg masy mokrej i w mg/kg masy lipidow. Średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe średniej i zakres stężeń
Tabla 2. Residue levels of organochlorine pesticides and polychlorinated biphenyls in muscular tissue of eelpout from the Gulf of Gdańsk. Concentrations given in µg/kg wet weight in mg/kg lipid weight. Arithmetic mean, standard deviation, and concentration range also given.
. Alpha- Gamma- Beta-
HCB BHC BHC BHC Σ BHC p.p’-DDE p.p’-DDD p.p’-DDT Σ DDT PCB
w przeliczeniu na masę mokrą µg/kg
wet weight
2,3±0,3 3,1±0,2 7,0±0,4 9,8±0,8 20±1 25±3 18±2 11±1 61±4 230±19
0,89-6,7 1,8-5,5 4,0-11 4,8-19 14-34 8,3-48 8,7-42 45-21 25-97 110-400
w przeliczeniu na masę lipidów (mg/kg)
lipid weight
0,24±0,05 0,30±0,01 0,73±0,07 1,0±0,1 2,1±0,2 2,4±0,2 1,8±0,1 1,1±0,1 5,0±0,4 23±2
0,074-1,2 0,24-0,61 0,22-1,5 0,21-2,7 0,87-4,7 0,00-5,4 0,66-2,6 0,27-2,3 1,5-9,0 6,2-93
METALS AND ORGANOCHLORINES IN THE MUSCLES OF EELPOUT
ZOARCES VIVIPARUS L. FROM THE GULF OF GDAŃSK
METALE I ZWIĄZKI POLICHLOROWE W TKANCE MIĘŚNIOWEJ WĘGORZYCY
ZOARCES VIVIPARUS L. Z ZATOKI GDAŃSKIEJ
Jerzy Falandysz
Eelpout Zoarces viviparus L. it a popular species in the Baltic Sea. Annual catches of eelpout in the Gulf of Gdańsk (mainly in the Puck Bay) in 1975-1978 were slightly above 10 tons [1]. For comparison, the catches of eelpout in the Puck Bay in 1933 were 111 tons, while in the Soviet Union in 1969 the catches in the Baltic were 14.200 tons [2]. Eelpout is a bottom-feeding species, living in nearshore waters and feeding mainly on crustaceans and molluscs.
This paper gives the results of the analysis of metals content (cadmium, lead, chromium, copper, zinc, iron, manganese, and nickel) and residues of organochlorine pesticides (hexachlorobenzene — HCB; isomers of hexachlorocyclohexane — alpha-, beta-, gamma-, and delta-BHC; DDT and its analogues — Σ DDT = DDE + DDD + DDT), and polychlorinated biphenyls (PCBs) in the muscular tissue of eelpout caught in the Gulf of Gdańsk. Eelpout were caught by bottom trap in May, 1983 in the nearshore area of the Gulf of Gdańsk between Orłowo and Sopot.
Twenty fish were taken (16 were 27 cm in length, 3 were 26 cm, and 1 was 28 cm). The mean length of eelpout was 27 cm (range 26-28 cm). The mean body weight of eelpout was 103±2 g (SE) (range between 90-115). Fish of both sex were taken (random sample). The mean fat content (lipids extracted with petroleum ether in Soxhlet apparatus for 6 h) was 1.1±0.1% (range between 0.57-2.3). Water content (sample dried in 105°C) was 81.4±0.2% (range 79.7-83.4), and dry matter content was 18.6±0.2% (range 16.6-20.3).
The concentrations of metals in the muscular tissue of eelpout examined are given on a wet weight and a dry weight basis, and ara tabulated in Table 1, and the residue levels of organochlorines are given on a wet weight and a lipid weight basis, and are tabulated in Table 2.
Cadmium and lead are popular toxic elements. The mean lead content in muscle tissue of eelpout was 0.12 mg/kg wet weight, and was something lower than in cod caught in the Gulf of Gdańsk (0.19 mg/kg) while the content of cadmium was two-times higher in eelpout (0.012 mg/kg) than in cod (0.005 mg/kg) [2]. The specimens of eelpout examined contained in their muscles quite constant concentrations of copper, zinc, iron, and nickel, i.e., the differences between the minimum and maximum concentrations of these metals were less than twofold (for iron — threefold). In the case of organochlorine residues, the mean residue level of Σ DDT and PCB (51 and 230 µg/kg wet weight) and the maximum level (97 and 400 µg/kg, respectively) was well below the tolerance limits (5000 and 2000 µg/kg, accepted in some countries. The residue level of hexachlorobenzene — maximum 6.7 µg/kg and Σ BHC – maximum 34 µg/kg (beta-BHC was a dominating isomer, while delta-BHC was undetected) is also too low.
PUBLICATIONS CITED
1. Kuсzуński, J.: Mniej poplarne gatunki ryb bałtyckich — węgorzyca Biul. Morsk. Inst. Ryb. w Gdyni, 1980 Nr 5-6(61-62) 29-33.
2. Falandysz, J.: H. Lorenc-Вiała: Trace metals in fish from Southern Baltic. Meeresforsch., 1983, 30 (in press).