Suplement XI
Przegląd Zoologiczny, XIX. I, 1975, 97-98
AKWARIUM i TERRARIUM — AQUARIUM and TERRARIUM
Skrzydlica Pterois volitans (L.)
Scorpion Fish Pterois volitans (L.)
ANDRZEJ BACZEWSKI
Rodzina Scorpaenidae, do której należy ta interesująca ryba, obejmuje z kilkoma wyjątkami zwierzęta denne. Przedstawiciele jej charakteryzują się wielką głową i często ogromnym pyskiem, oraz licznymi wyrostkami na tułowi, głowie i płetwach. Są to ryby drapieżne, czatujące na zdobycz wśród glonów, kamieni lub w szczelinach raf koralowych. Przy podstawie twardych promieni płetw piersiowych posiadają gruczoły wydzielające bardzo silny jad. Osobliwość tych ryb, oraz piękno ich barw i kształtów zdecydowały o tym, że pomimo małej ruchliwości są one ulubionym obiektem hodowli w amatorskich i publicznych akwariach morskich.
Pterois volitans żyje w tropikalnych rejonach Oceanu Indyjskiego, Pacyfiku oraz w Morzu Czerwonym. Dorosłe osobniki przebywają zazwyczaj w pobliżu raf koralowych, młode natomiast spotykane są w płytkich, wysłodzonych lagunach i ujściach rzek. Ubarwienie poszczególnych osobników jest nieco zróżnicowane. Tułów posiada kolor blado-czerwony z licznymi białymi i szerszymi, brunatnoczerwonymi pręgami. Taki sam wzór występuje na głowie i płetwach. Twarde promienie płetwy grzbietowej są bardzo długie i nie połączone błoną. Stanowią one główną broń ryby. Ich ukłucie powoduje bardzo siny ból. W ciężkich wypadkach konieczne jest zastosowanie surowicy przeciw jadowi okularnika, jednak zazwyczaj przedostaje się tak mała ilość jadu,że nie powoduje poważniejszych następstw. W celu wyeliminowania bólu należy zanurzyć porażoną część ciała w gorącej wodzie. Do chwili obecnej nie znamy przypadku śmiertelnego porażenia człowieka (Petzold, 1973).
Promienie płetw piersiowych są silnie wydłużone, a najdłusze z nich również nie są połączone błoną. Właśnie im zawdzięcza ryba tak niezwykły wygląd. Młode osobniki posiadają jeszcze nad każdym okiem po jednym wyrostku, który jest większy niż średnica oka. Wraz z wiekiem wyrostki te maleją lub nawet całkowicie zanikają. Maksymalna długość skrzydlicy wynosi wg De Graafa 35 cm, według Kormanna i Smitha 30 cm. W stosunku do innych ryb skrzydlice nie są agresywne, jednak przy bliższych kontaktach kierują kolce płetwy grzbietowej w ich stronę, co stwarza niebezpieczeństwo ukłucia. Porażoną jadem rybę poznajemy po tym, że jej oczy nabrzmiewają i bieleją. Nie prowadzi to jednak do śmierci ryby i jeżeli nie nastąpiła wtórna infekcja bakteryjna, to po kilku dniach stan jej wraca do normy (De Graaf, 1970).
Pomimo że skrzydlica jest rybą drapieżną, pobierającą na wolności tylko pokarm żywy, to można ją w akwarium przyzwyczaić do pokarmu martwego. Początkowo zwraca uwagę na kawałki pokarmu tylko w trakcie ich opadania na dno. Następnie zaczyna podpływać do miejsca karmienia (De Graaf, 1970; O′Connell, 1969). Obserwacje poczynione w Akwarium Morskim MIR wykazują, że karmienie ryb tylko pokarmem martwym źle wpływa na ich samopoczucie. Co do jakości żywego pokarmu to nie są one zbyt wybredne. Żarłoczność ich jest tak wielka, że pożerają nawet rybki czyścicieli Labroides dimidiatus Blkr., jeżeli są one bez przygotowania wpuszczone do akwarium (De Graaf, 1970). Razem ze skrzydlicami mogą przebywać tylko ryby duże i niezbyt ruchliwe. Małe ryby są przez nie atakowane, natomiast duże i szybko żerujące stanowią zbyt silną konkurencję pokarmową. Dobrze karmione skrzydlice w ciągu półtora roku stają się dorosłe (De Graaf, 1970).
W Morskim Instytucie Rybackim skrzydlice pochodzące z Morza Czerwonego umieszczone są w oddzielnym akwarium o wymiarach 165 X 75 X 85 cm Przez pewien czas jedna z nich przebywała w 300-litrowym zbiorniku z dużym skalnikiem Abudefduf saxatilis (L.) i nie stwierdzono między nimi żadnych walk. Dekoracja akwarium ekspozycyjnego składa się tylko z 10 cm warstwy grubego żwiru, oraz kilku kamieni i kawałków rafy koralowej. Może wydawać się ona zbyt uboga, tym bardziej że na wolności skrzydlice przebywają w różnych pieczarach. Praktyka wykazała jednak, że są to ryby zupełnie niepłochliwe i kryjówki nie są im potrzebne. Przez cały czas pływają one wolno w w otwartej przestrzeni akwarium, a tylko bezpośrednio po karmieniu leżą nieruchomo na dnie. Oswojone są do tego stopnia, że na widok opiekuna natychmiast podpływają do niego i biorą pokarm z ręki.
Woda w akwarium jest silnie napowietrzona i cały czas filtrowana przez watę stylonową. Wysycenie tlenem wynosi ponad 100%, pH ok. 8, temp. 26°C. Zasolenie waha się w granicach od 35 do 38‰. Co tydzień wymienia się około 70 l wody. Nad akwarium umieszczone są dwie lampy jarzeniowe po 80 W.
Skrzydlice są rybami bardzo odpornymi na choroby. U okazów z Akwarium Morskiego MIR stwierdziłem tylko inwazję Oodinium ocellatum objawiającą się bardzo małymi, białymi plamkami, które najlepiej widać na płetwach. Ponieważ było to wczesne stadium, więc po dodaniu do wody siarczanu miedziowego, objawy szybko ustąpiły. Stosowany w Akwarium Morskim MIR sposób dawkowania siarczanu miedziowego: na 1 litr wody destylowanej 4 g CuS04.5H20 i 0,25 g krystalicznego kwasu cytrynowego Jest to roztwór podstawowy, którego dodaje się do akwarium w ilości 1 ml na 5 l wody morskiej (wg De Graafa).
Karmienie odbywa się dwa razy w ciągu tygodnia, ponieważ przy karmieniu codziennym samopoczucie ryb było gorsze Najbardziej odpowiednie, jako pokarm, to: Gammaridae, Crangonidae i Palaemonidae, oraz ryby z rodzin: Cyprinodontidae, Poecliidae, Cichlidae i Gobiidae. Wielkość zwięrząt użytych do karmienia musi być odpowiednio dobrana, ponieważ skrzydlice chwytają nawet taki pokarm, którego nie są w stanie połknąć, co może spowodować ich śmierć. Należy zwracać również uwagę, aby jednorazowo ilość pokarmu nie była zbyt duża, ponieważ bardzo łatwo chodzi do przekarmienia, które może okazać sie niebezpieczne. W ciągu tygodnia jedna skrzydlica o długości ok. 23 cm zjada średnio 5 pięciocentymetrowych ryb. Z moich obserwacji wynika, że jest to jedna z najtrwalszych ryb morskich, doskonale nadająca się do przetrzymywania nawet w małym akwarium. Jedynym problemem jest zabezpieczenie odpowiedniej ilości pokarmu, jednak przy dobrze zorganizowanej hodowli ryb żyworodnych lub pielęgnic trudność tę można wyeliminować.
Summary
The article gives a description of the Scorpion Fish and of its life habits. Observations were conducted in the aquarium of the Sea Fisheries Institute in Gdynia.
Literatura
De Graaf, F., 1970: Das tropische Meerwasser-aqarium. Neumann Verlag, 260-262.
Kormann, J., 1970: Meerestiere im Aquarium. Urania-Verlag.
O′Connell, R. F, 1969: The marine aquarium for the home aquarist John Gifford LTD, 121-122.
Petzold, H., 1973: Vergiftungen durch Rotfeuer- fische. Aquarien-Terrarien, 9: 309-311.
Smith, J. L. B, 1950: The sea fishes of Southern Africa. Central News Agency, LTD. Ośrodek Hydrobiologii Rybackiej MIR w Gdyni
_________________________
Przypadki chorobowe u gadów i rybu trzymywanych w akwarium
Edward Grawiński z Gabinetu Weterynaryjnego w Rumii
„Skrzydlica ognista (Pterois volitans) jest rybą morską z rodziny skorpenowatych, żyjącą w przybrzeżnych wodach Oceanu Indyjskiego oraz południowo-zachodnimi środkowo zachodnim Pacyfiku (ryc. 13). Bytuje wśród raf koralowych i nieco głębszych wodach. Jest ogromnie drapieżna i żarłoczna. Poluje na drobne ryby, skorupiaki i mięczaki. Przednie promienie jej płetw grzbietowych mają gruczoły jadowe, toteż zranienia przez nią powodowane są bardzo bolesne, a nawet groźne dla życia człowieka. Skrzydlica jest rybą konsumpcyjną, lecz nie przedstawiającą na tyle dużej wartości, żeby ją w tym celu poławiać, natomiast uważa się ją za jedną z najpiękniejszych zwierząt wodnych hodowanych w akwariach morskich (48, 49). W środowisku akwarium okazuje się szczególnie wrażliwa na przegęszczenie, złą jakość wody, nagromadzenie się produktów przemiany materii, zwłaszcza poziomu amoniaku, materii organicznej i niewłaściwej temperatury wody. W początkowym stadium choroby obserwuje się u niej niezborność ruchów pływania, następnie zmianę pigmentacji skóry, wytrzeszcz gałek ocznych, niedokrwienie skrzeli, w miarę postępującej choroby słabe żerowanie aż do zaprzestania pobierania pokarmu. U padłej ryby po otwarciu powłoki brzusznej stwierdza się w jamie ciała płyn wysiękowy barwy słomkowożółtej, bladość miąższu wątroby, jelito wypełnione gęstym oliwkowym płynem. Badanie bakteriologiczne narządów chorobowo zmienionych wykazuje obecność bakterii: F. psychrophila, Aeromonas sobria, Hafnia alvei, Flavobacterium spp. W profilaktyce i leczeniu zakażeń skrzydlicy wykonuje się odkażenie zbiornika akwaryjnego i dąży do utrzymania wymaganych parametrów jakości wody, profilaktycznie podawane są witaminy A, C, E, B2, B5, B6 i biotyna, a leczniczo w karmie antybiotyki z wyboru lub alternatywnie: amoksycyliny, enrofloksacyny, piperacyliny i florfenikol.
Piśmiennictwo
48. Rutkowicz S.: Encyklopedia ryb morskich. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1982.
49. Załachowski W.: Ryby. Wydawnictwo Naukowe PWN,Warszawa 1997.„
Linki:
http://www.akwa-mania.mud.pl/archiwum/a35/a35,4.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ognica_pstra
http://www.vetpol.org.pl/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=382&Itemid=86
http://aqua-reef.pl/topic/1414-pare-slow-o-skrzydlicach/
http://nas.er.usgs.gov/queries/factsheet.aspx?speciesid=963
http://www.marinebreeder.org/forums/viewtopic.php?t=156
http://www.sms.si.edu/irlspec/pterois_volitans.htm
http://www.flmnh.ufl.edu/fish/gallery/descript/redlionfish/rlionfish.html