Suplement XXXIV
Przegląd zoologiczny, XVIII, 1, 1974, s. 126-128
Polskie Towarzystwo Zoologiczne
KRYTYKI I OCENY — REVIEWS
Mały słownik zoologiczny — Ryby. Wiedza Powszechna, 1973. Autorzy: Krystyna Kowalska, Jan Rembiszewski, Halina Rolik. str. 310
Small Zoological Vocabulary — Fishes, by K. Kowalska, J. Rembiszewski, H. Rolik. Wiedza Powszechna, 1973.
„Mały słownik” jest wydawnictwem bardzo na czasie. Będą z niego korzystać zoologowie zawodowi, względnie osoby związane pracą z naukami biologicznymi, ale zapewne też i duża rzesza miłośników przyrody z wędkarzami na czele. Rozwijające się nasze rybołówstwo morskie stwarza również wiele bodźców do zainteresowania się rybami w tej czy innej formie.
Sama książka opracowana przyjemnie, zawiera szereg cennych informacji z życia ryb, podanych w formie słownikowej. A więc poza krótkimi opisami szeregu gatunków ryb podano opisy większych jednostek systematycznych z uwzględnieniem najważniejszych grup kopalnych. Poza tym w odrębnych hasłach, jakby zbiorczych czy przeglądowych, podano szereg informacji z morfologii, fizjologii oraz biologii ryb. Szkoda tylko, że w haśle „gospodarcze znaczenie ryb” nie podano aktualnych danych ze światowych połowów ryb. Jednym słowem w niewielkiej stosunkowo książeczce dano czytelnikowi szereg informacji, dotyczących ichtiologii w dość szerokim zakresie.
Strona graficzna również dość dobrze się przedstawia, oprócz szeregu rysunków kreskowych, obrazujących pewien procent opisywanych gatunków, podano 32 fotografie ryb na 16 kredowanych tablicach. Jako nowość i swego rodzaju atrakcję stanowi dodatek w postaci pocztówki dźwiękowej z nagranymi głosami ryb oraz karton 6 barwnych przezroczy ryb. Trzeba przyznać, że i Wydawnictwo dołożyło starań dając stosunkowo dobry papier i druk. Całość przedstawia się przyjemnie.
Niestety mam trochę zastrzeżeń pod adresem autorów, głównie z zakresu nazewnictwa. Nasze nazewnictwo ichtiologiczne jest w dobie kształtowania. Wiele okoliczności na to się złożyło i nie tu miejsce na ich wyjaśnianie. Stąd każda szersza praca w tym zakresie kształtuje jednocześnie opinię publiczną. Zależnie od odpowiedzialności autorów i ich zaangażowania w przedmiocie utrwalają się w piśmiennictwie odpowiednie nazwy, lepsze lub gorsze. Dlatego nie jest obojętne jak te sprawy przedstawiają się w ogłaszanych pracach. Dużo zamieszania wywołały ad hoc wprowadzone nazwy, czy pod wpływem ambicji, czy też praktycznej potrzeby. Osobiście jestem zdania, że nie ma potrzeby nazywania każdego gatunku nazwą polską, poza gatunkami mającymi znaczenie w praktyce gospodarczej, w hodowli (akwarystyka), bądź popularyzacji wiedzy ichtiologicznej.
Autorzy omawianej pracy praktycznie nie tworzyli nowego nazewnictwa, poza nielicznymi przyswojeniami z łaciny (na ogół poprawnie) czy nazewnictwa obcego, ale za to dość bezkrytycznie uwzględnili większość nazw ostatnio spotykanych w literaturze przyrodniczej. Tymczasem w tego rodzaju popularnym i szeroko rozchodzącym się wydawnictwie (nakład 35 tysięcy), należało dać zdecydowanie tylko nazwy pełnowartościowe naukowo, jak i językowo. Powtarzanie szeregu nazw pobocznych (drugie i trzecie), nieraz bardzo względnej wartości, jest niewłaściwe i tylko przyczynia się do zaśmiecania piśmiennictwa. Co innego zebranie ich w wydawnictwie specjalnym analityczno-encyklopedycznym, jak uczynił swego czasu (1898) Erazm Majewski w „Słowniku nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich”. Jestem zdania, ze nazwy ryb zapożyczone od zwierząt ssących albo z innych grup należy rozsądnie ale bezwzględnie likwidować.
Owe zające morskie, jeże, psy czy koty morskie są nieporozumieniem. Świadczą o ubóstwie języka naukowego. A to, że istnieją w innych językach wcale nas nie upoważnia do ich używania w nazewnictwie polskim. Autorzy stosują je jednak niejednokrotnie, np. „biały koń”, „lis morski”, „kaczorek”, „orłoryb” i in. Zamiast lisa istnieje dobra nazwa „kosogon”, odzwierciedlająca wygląd tego rekina, a dla orłoryba powszechnie przyjęta „kulbin” jaki rodzina „kulbinowate”. Jedynie „konik morski” ze względu na wygląd jak i długą tradycję zyskuje prawo obywatelstwa, ale lansowałbym nazwę „pławikonik”. W nazewnictwie rodzimym nie można stosować zbyt bezwzględnych kryteriów, trzeba się kierować wyczuciem i operatywnością nazwy.
Po со wprowadzać nazwę „pastinaka” obok pięknej i już ustalonej nazwy „ogończa” dla Dasyatis pastinaca”! Także moim zdaniem zbędna jest nazwa „okoń głębinowy” dla Chiasmodon niger. Nie najszczęśliwsza jest nazwa „okrągłoprzyssawkowate” dla Gyrinocheilidae. Jakoś ta nazwa i zbyt długa i nie pasuje do ryb, choć mają one przyssawki.
Słuszne jest dążenie do fonetyzowania nazw łacińskich, dla laika i tak będzie to tylko pusty dźwięk, a biologom ułatwia pracę. W wielu przypadkach autorom udało się to dobrze zrobić, ale nie zawsze. Taki „pangazjanodon (Pangasianodon)” nie jest przyjemny dla ucha. Również dla Parasilurus asotus lepsza byłaby nazwa „sum amurski” aniżeli „parasum amurski”, podobnie ma się sprawa z „nibykiełbiami”. Ale Sphyraena spolszczyłbym, i tak się powszechnie pisze „sfyrena” a nie ..świrena” (str. 21). Nazwa „kosatkowate” dla Bagridae brzmi nie najlepiej, postąpiłbym odwrotnie aniżeli Autorzy, pierwszeństwo dałbym „bagrowate”. A już „kosatka skrzypiąca” trochę trąci florą. Po со wprowadzać „pyszczakowce” dla Ceratioidei zamiast ładniejszej i lepiej oddającej ich charakter nazwy „matronice”, gdy jednocześnie stosuje się bardzo zbliżone, ale mało stosowane nazwy jak „paszczak” dla „piotrosza (Zeus)”, „paszczękowate” dla Chiasmodontidae. A już szczytem nieporozumienia jest wprowadzanie nazwy „pilchardy” obok „sardynek” choć istnieje w tym przypadku dużo lepsze wspólne określenie F. Staffa dla trzech rodzajów bardzo bliskich biologicznie — „sardyny” obejmujące rodzaje: Sardina, Sardinella, Sardinops. Tylko dla rodzaju Sardina pozostaje nazwa „sardynka”. Obok powszechnie przyjętej nazwy „piękniczkowate” użycie nazwy „pecylki” dla Poeciliidae jest chyba ukłonem w stronę nieodpowiedzialnego żargonu. Użycie nazwy „platki” dla rodzaju Xiphophorus, mimo pokrewieństwa systematycznego, chyba wprowadza niepotrzebne zamieszanie. Powszechnie akwaryści stosują nazwę „platki” albo „platynki” dla rodzaju Platypoecilius. W ostatnio ukazujących się zestawieniach nazw ryb akwaryjnych (Akwarium 9/10, 14/15) przyjęto nazwę „żółtaczek” dla Etroplus maculatus gdy Autorzy wprowadzają „pielęgniczka indyjska”. Nazwa sama w sobie nie jest zła, choć bardziej ogólna dla Cichlidae — pielęgnice. Po со siać zamieszanie i tak już w dość skomplikowanej sprawie nazewnictwa popularnego.
W opracowaniu nazewnictwa ryb trzeba poważnie liczyć się z dużą rzeszą hodowców akwaryjnych. Tym bardziej, że w miarę upływu czasu liczba ich będzie wzrastać. W przeciwieństwie do nazewnictwa dla potrzeb gospodarczych czy nawet popularnonaukowych, tu trzeba wprowadzić bardziej szczegółowe rozeznanie, nierzadko do podgatunku a nawet i odmian. Ale z drugiej strony należy dążyć do ich ujednolicenia.
Ponieważ w piśmie akwarystów (Akwarium, nr 9/10, 14/15) było podane dość duże zestawienie i zdaje się nawet ze środowiska autorów, więc trzeba już podtrzymać tę inicjatywę. Tymczasem u autorów spotykamy drobne odchylenia, same w sobie niegroźne, ale też i nie prowadzące do ustalenia nazewnictwa, np. dla Aphyosemion bivittatum jest tam zaproponowana nazwa „proporczykowiec dwupręgi”, w Słowniku „proporczykowiec czerwony” nie mówiąc już o wcześniej wspomnianym żołtaczku oraz szeregu innych.
Uważam też za wręcz niedopuszczalne podawanie nazwy „podusta” dla od dawna ustalonej nazwy „świnka”. Trudno — prawem zasiedzenia muszą pozostać w języku polskim. takie nazwy jak świnka, kózka, choć nie „koza” (str. 102, 103). Skąd autorzy wzięli nazwę „płaszczak” dla Chlamydoselachus, gatunku, który wyjątkowo jak na rekina, ma silnie wydłużone ciało i do tego zupełnie walcowate. Wprowadzenie nazwy obocznej „kapelan” dla gromadnika (Mallotus) chyba jest nieporozumieniem. Nazwę „kapelan” powszechnie stosuje się do dorsza Trisopterus capellanus, którego autorzy oznaczają nieznaną nazwą „doruta”. „Sardynka norweska” jest terminem handlowym dla konserw ze szprota a nie nazwą gatunku.
Nie można wprowadzać nazwy „fląderka” dla „storni” Platichthys flesus (str. 60, 225). Dla Cobitis elongata autorzy zastosowali nazwę „koza największa”, ale со będzie jak ktoś odkryje jeszcze większą?
Dla Hippoglossus hippoglossus lepiej używać nazwy „halibut a. kulbak biały” aniżeli „atlantycki”. Nazwa pierwsza jest w powszechnym użyciu w literaturze i praktyce rybackiej w odróżnieniu od „halibuta niebieskiego” albo „czarnego” Reinhardtius hippoglossoides. Oba gatunki atlantyckie. Pojęcie „łosoś szlachetny” jest czysto handlowym i w tym sensie nazwa ta występuje w naszym ustawodawstwie, ale naukowo jest to „łosoś atlantycki”. Również powszechnie w piśmiennictwie rybackim przyjęto nazwę „kielczak” dla Dentex a nie „kielec”. Ustaliła się nazwa „peluga” więc po со wprowadzać „peled”?
Nie można tez zgodzić się z określeniem Autorów — „parposz (Alosa fallax) — gatunek z rodzajupuzanków” (str. 167) i „Puzanki (Alosa) ” (str. 197). Nazwą rosyjską puzanek obejmowano rodzaj Caspialosa. Wprawdzie ostatnio autorzy (Svetovidov) identyfikują rodzaje Alosa i Caspialosa, ale to jeszcze nie powód by dotychczasową nazwę polska, „aloza” zmieniać na puzanek i do tego gdy rodzaj Alosa zostaje zachowany. Również nazwa dorszowatej ryby Micromesisttus poutassou jest powszechnie używana „błękitek” a nie „putasu”.
„Blaszkoskrzelne” stosujemy do Lamellibranchiata a nie jako synonim „spodoustnych” (Elasmobranchii) — (str. 224).
Zastosowanie nazwy „rekiny żyworodne” dla Hexanchidae nie jest słuszne, albowiem jest to właściwość wielu gatunków z innych rodzin a nawet rzędów żarłaczy. Dotychczasowa, acz nie najdźwięczniejsza nazwa „sześcioszpary” chyba byłaby lepsza.
Nazwa „węgorz elektryczny” to jeden z klasycznych przykładów nieporozumienia nomenklatorycznego. Niemniej autorzy używają jej w Słowniku (str. 57, 74) bez bliższych wyjaśnień. Wprawdzie w samym haśle używają spolszczonej nazwy „gymnotowce (Gymnotoidei)”, ale może przywrócić dawną nazwę Antoniego Wagi (1850) ładnie brzmiącą w języku polskim — „strętwy”? Trudno zgodzić się z nazwą „przejściowce” dla Holostei (Grodziński). Autorzy też jej użyli, za со nie można ich winić, ale jest to nazwa niezbyt udana. Natomiast nazwa „Chrzęstniki” dla Chondrostei chyba jest wręcz błędem. Wprawdzie w organizmie Chondrostei, со nawet uwidacznia nazwa, przeważa tkanka chrzęstna, to jednak z punktu widzenia filogenezy należą do ryb kościstych. „Chrzęstniki” jest nazwą dla chrząstkoszkieletowych — Elasmobranchii, a w szerszym ujęciu wraz z Acanthodi i w jako przeciwstawna „kostnikom” lub „rybom kościstym” — Osteichthyes. Poza tym Teleostei od dawien dawna nazywa się „kostnoszkieletowymi” a Osteichthyes „rybami koscistymi”, „kostnymi” albo wprost „kostnikami”. Autorzy zastosowali własną nomenklaturę odbiegającą nie najlepiej od przyjętych zasad (p. „Kostnoszkieletowe” str. 192).
Squaliformes to „koleniokształtne” a nie „rekinokształtne”, со odpowiada Selachiiformes w myśl wskazań Berga, choć powszechnie nazwę Selachii stosuje się do wyższego taksonu.
Jesiotr zachodni Acipenser sturio nie występuje w Ameryce. Jak świadczy praca znawcy zagadnienia Magnina (1962) Ac. oxyrhynchus identyfikowany dotychczas z naszym jesiotrem jest zupełnie odrębnym gatunkiem, choć jemu bliskim.
W rybactwie jest powszechnie ustalony termin „narybek” więc nie należy używać „zarybek”.
Z przeoczeń należy wymienić odnośnik przy haśle „klepiec”, który powinien odnosić się do hasła „Sapa” a nie „dorszowate”.
Oczywiście wymieniłem tu tylko przykładowo najbardziej rażące niedociągnięcia, a nawet i błędy. Ten ich nie robi, kto nic nie robi. Nie chciałbym tym podważać wartości pracy autorów, którą w całości oceniam pozytywnie, jak to już wyraziłem na początku. Jest to działalność pionierska i nie jest rzeczą łatwą dać pracę doskonałą. Zdaję sobie sprawę, że wiele poruszonych spraw jest dyskusyjnych, ale bronię też zasady, że trzeba dążyć do rozsądnego uporządkowania nazewnictwa rodzimego. Mam nadzieję, że w następnym wydaniu, oby to nastąpiło jak najszybciej, autorzy zrewidują swoje stanowiska w wielu sprawach. Jeszcze raz podkreślam, że tego rodzaju wydawnictwo, о szerokim zasięgu odbiorców, ma szczególny wpływ na prawidłowe kształtowanie potocznego języka naukowego.
Eugeniusz Grabda
* * *
Przeg. Zool. XV, 1970 , 4 s. 399-401
O nazewnictwie ichtiologicznym w związku z pracą A. Klimaj i S. Rutkowicz — Atlas ryb północnego Atlantyku. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1970
On Ichthyological Nomenclature in Connection with the Work — A. Klimaj, S. Rutkowicz — Fishes of Northern Atlantic. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1970
Z końcem ub. r. ukazało się niecodzienne wydawnictwo, wielki atlas in 4°, obejmujący obrazy i opisy 400 gatunków ryb morskich. Po raz pierwszy w języku polskim ukazało się tak duże ilustrowane dzieło ichtiologiczne *.
Atlas obejmuje tekst i właściwą część obrazową. Pierwsze 92 strony tekstu zawierają oprócz krótkiego wprowadzenia do morfologii i anatomii ryb również opis środowiska morskiego, a ponadto system i obszerne spisy nazw ryb w różnych językach. Spisy nazw autoryzowane przez odpowiednie instytucje zagraniczne stanowią szczególną wartość dla zajmujących się ichtiologią. Każdemu gatunkowi poświęcono jedną planszę, na której obok postaci ryby podano nazwę naukową i popularną oraz krótki opis, występowanie i użytkowość gospodarczą. Przy każdym gatunku jest mapka występowania. Wszystkie tablice wykonane jedną techniką prezentują się dobrze. Ryciny utrzymane w jednolitych tonach pastelowych, jak na nasze warunki techniczne, poprawne. Wprawdzie brak charakterystycznych dla wielu gatunków srebrzystych odblasków, co może być traktowane jako odstępstwo od prawdy biologicznej ale z punktu widzenia malarskiego może być potraktowane pozytywnie.
Oprócz normalnych skorowidzów autorzy zastosowali bardzo pomysłowy „klucz optyczny”. Mianowicie na tzw. wyklejce (koszulce) książki znajdują się miniaturowe rysunki opisywanych ryb z numerami odnoszącymi się do odpowiedniej planszy atlasu.
Bez wątpienia dzieło to w okresie naszej „morskiej ekspansji rybackiej” przyczyni się do popularyzacji ichtiologii systematycznej. Niejeden praktyk, czy amator znajdzie w nim odpowiedź na nurtujące go problemy znajomości ryb. Zwłaszcza, że autorzy nie ograniczyli się tylko do gatunków przemysłowych ryb ale również w dużej mierze uwzględnili i inne pospolicie występujące w Atlantyku. Wydanie atlasu jest dużym krokiem w naszym piśmiennictwie przyrodniczym i autorom należy się podzięka za wykonaną pracę, jak również Wydawnictwu Morskiemu za jej zrealizowanie. Niestety cena 1000 złotych nie jest zachęcająca. Niejeden prywatny nabywca-miłośnik będzie musiał z konieczności zrezygnować i z góry można powiedzieć, że atlas będzie skazany głównie na życie „instytucjonalne”.
Niestety, nie można pominąć potknięć. Jedne wynikają z niedostatecznej korekty jak rys. 7, „os hycideum” zamiast hyoideum (str. 15), w nazwach „Squaliformes, Squa.loid.ei, Squatinoidei (str. 30) i Dasyatoidei (str. 31)” zbyteczna spacja w środku wyrazu, co może wprowadzić w błąd niedostatecznie przygotowanego czytelnika, błędnie napisana nazwa Molva macrophthalmus (str. 37).
Inne błędy należy zapisać na konto autorów. Charakterystyka ryb (str. 28) jest niewłaściwa, bowiem stwierdzenie, że „jedyną wspólną cechą jest to, że przez całe życie przebywają w środowisku wodnym i że są do różnorodnych warunków tego środowiska we wszystkich czynnościach życiowych jak najściślej przystosowane” wcale nie dotyczy tylko ryb ale w równej mierze całego świata bezkręgowych, jak i waleni, a w dużej mierze i płetwonogich. Również stwierdzenie jedyną wspólną im właściwością jest płynny żywioł”, chyba nie można uważać za szczęśliwe omówienie. Chyba zabrakło autorom inwencji przyrodniczej. Stwierdzenie, że „ku biegunom zmniejsza się ilość występujących gatunków, natomiast liczebność osobników każdego z gatunków wzrasta” (str. 24) można uważać za „przejęzyczenie”. Autorzy poza tym często używają słowa „ilość” zamiast „liczba” (str. 14, 15 i in.).
Osobne zagadnienie stanowi polskie nazewnictwo ryb. Autorzy wyszli z założenia, że każdej nazwie łacińskiej musi towarzyszyć nazwa polska, podobnie jak to się działo w ubiegłych dziesięcioleciach w entomologii. Stąd masa takich nazw jak „ przeźreń”, „żaglon”, „skwaran”, „golik”, „zębik”, „sieklik”, „kraśniak”, „piłczyk”, „drum”, „gardłosz”, „żuwak”, „pompil”, „tutwik”, „wyślizgowce”, „strojnikowate” i wiele innych.
Komu to potrzebne?
Ponieważ polskie nazewnictwo odnośnie do ryb morskich jest dosyć ubogie i trzeba mu nadać właściwy kierunek, wielką krzywdę uczynili autorzy rozpowszechniając nieprzemyślane nazwy, które przez długi czas będą straszyć w literaturze popularnej. Trzeba dla ścisłości dodać, że już wcześniej autorzy wydali pracę metodą fotograficzną pt. „Słownik nazw ryb północnego Atlantyku. Wyd. MIR, Gdynia 1961, str. 82”. Była to praca dla użytku wewnętrznego ale wiele uczyniła zamieszania w polskim nazewnictwie ryb. Nie chodzi tu o nazwy gatunków powszechnie znanych, czy ważnych z gospodarczego punku widzenia. Te powinny mieć polskie nazwy ale rozsądnie zastosowane.
Zasadą powinny być nazwy rodzajowe, a tylko tam, gdzie zachodzi istotna potrzeba rozgraniczania gatunków, powinny być użyte nazwy dwuczłonowe. Najczęściej powinna być to nazwa przymiotnikowa, podkreślająca jakąś cechę wyróżniającą, jak wielkość, ubarwienie czy występowanie. A więc: Merlucius — morszczuk, Merlucius merlucius — morszczuk pospolity, Merlucius bilinearis — morszczuk srebrzysty, M. senegalensis — morszczuk senegalski itd. Autorzy natomiast używają dla Atherina presbyter — ateryna a dla Ath. hepsetus — smugobok; dla Cypselurus lineatus — skoklot, Cyps. heterurus wylotek, Cyps. rondeletti — awior; dla Blennius pholis — ślizga, Bl. galerita — pierzyk, Bl. ocellaris — oczyk, Bl. sanguinolentus — łuczyk itd. Czyż w ostatnim przypadku nie wystarczyłoby powiedzieć ślizga z gatunku Bl. ocellaris lub ślizga (Blennius sanguinolenta), czy ślizga (Blenius galerita)?
Tworzenie nowych nazw jest rzeczą trudną i udaje się ludziom o dużym wyczuciu językowym. Mógł sobie na to pozwolić człowiek tej kultury słowa co prof. Michał Siedlecki (Ryby morskie, MIR, 1938 i 1947). Już K. Klukowi czy P. Jarockiemu nie zawsze to wyszło, choć tworzyli oni zręby polskiej terminologii. Poza tym język żywy ma to do siebie, że się zmienia i to co było dobre kiedyś nie zawsze odpowiada dzisiejszemu duchowi języka, ale istnieje dużo nazw w dawnym brzmieniu miłych dla dzisiejszego ucha ale zapomnianych. Warto i po nie sięgnąć.
Osobiście uważam, że tam gdzie nazwa łacińska odpowiada fonetycznie duchowi języka polskiego warto od niej utworzyć odpowiednią nazwę, będzie to użyteczne ze względów praktycznych. Np. Chimaera — chimera, Sarda — sarda, Morone — morona, Solea — sola, Cantharus — kantar, Conger — konger itp.
Jak już wspomniałem z reguły należałoby się trzymać nazw rodzajowych choć trzeba być przygotowanym na zmiany, wynikające z nowszych opracowań taksonomicznych. Ale na to nie ma rady. Np. motela — dawniej Motella cimbria, obecnie Enchelyopus cimbrius a nawet Onos cimbrius.
W wielu przypadkach można z powodzeniem spolszczać nazwy obce lub używać ich wręcz jeśli odpowiadają fonetyce języka polskiego, a więc: „mintaj”, „kilka”, „sajka”, „albakora”, „salpa” (…)
_______________
* Pomijam tu mało znane, w dużo mniejszym zakresie i dziś już nieosiągalne obrazy ryb słodkowodnych „Okólnik Kraj. Twa Rybackiego” w początkach naszego stulecia.
Eugeniusz Grabda
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA (OPISY 400 GATUNKÓW RYB)
1. Petromyzon marinus — Minog morski . . .1
2. Lampetra fluviatilis — Minog rzeczny . . . 2
3. Lampetra japonica — Minog wschodni . . . 3
4. Myxine glutinosa — Śluzica …. 4
5. Hexanchus griseus — Sześcioszpar … 5
6. Lamna nasus — Lamna ….. 6
7. Alopias vulpinus — Kosogon …. 7
8. Isurus oxyrinchus — Ostronos …. 8
9. Carcharias taurus — Tawrosz …. 9
10. Cetorhinus maximus — Długoszpar . . . 10
11. Glyphis glaucus — Żarłacz błękitny . . .11
12. Galeorhinus galeus — Rekin szary … 12
13. Mustelus mustelus — Rekin siwosz . . .13
14. Mustelus canis — Mustel ….. 14
15. Scyliorhinus stellaris — Rekin panterka … 15
16. Scyliorhinus canicula — Rekinek … 16
17. Galeus melastomus— Piłogon (Pilak) . . .17
18. Sphyrna zygaena — Rekin młot … 18
19. Squalus acanthias — Koleń …. 19
20. Oxynotus centrina — Brązosz …. 20
21. Etmopterus spinax — Kolczak … 21
22. Squalus fernandinus — Koleń piaskowy … 22
23. Deania calcea — Ostrogłowiec …. 23
24. Lepidorhinus squamosus — Koleń czerwony ………. 24
25. Centrophorus jonsonii — Koleń islandzki …. 25
26. Somniosus microcephalus — Rekin polarny…. 26
27. Rhina squatina — Ryna….. 27
28. Rhinobatos rhinobatos — Rocha … 28
29. Rhinobatos albomaculatus — Roszak . . .29
30. Pristis microdon — Ryba piła …. 30
31. Raja asterias — Raja gwiaździsta … 31
32. Raja miraletus — Raja motyl . . . . . 32
33. Raja montagui — Raja nakrapiana . . .33
34. Raja brachyura — Raja białoplama . . .34
35. Raja undulata — Raja bruzdowana . . . 35
36. Raja microcellata – Raja drobnooka . . . 36
37. Raja clavata — Raja nabijana …. 37
38. Raja radiata — Raja promienista … 38
39. Raja hyperborea — Raja polarna … 39
40. Raja naevus — Raja dwuplama … 40
41. Raja circularis — Raja piaskowa … 41
42. Raja fullonica — Raja kosmata … 42
43. Raja fyllae — Raja listnik….. 43
44. Raja lintea — Raja głębinowa …. 44
45. Raja marginata — Raja siwa …. 45
46. Raja batis — Raja gładka….. 46
47. Raja nidrosiensis — Raja czarnobrzucha …47
48. Raja oxyrhynchus — Raja ostronosa . . .48
49. Raja maderensis — Raja maderska . . .49
50. Dasyatis pastinaca — Ogończa …. 50
51. Dasyatis margarita — Ogończa perełkowa … 51
52. Pteroplatea altavela — Skrzydlica … 52
53. Taeniura grabata — Patelnica …. 53
54. Myliobatis aquila — Orleń ….. 54
55. Mobula mobular— Mobula …. 55
56. Manta birostris — Manta ….. 56
57. Torpedo nobiliana — Drętwa brunatna … 57
58. Torpedo narke — Drętwa pawik … 58
59. Torpedo torpedo — Drętwa pstra … 59
60. Chimaera monstrosa — Przeraża … 60
61. Harriotta atlantica — Strzałosmok . . .61
62. Acipenser sturio — Jesiotr….. 62
63. Megalops atlanticus — Tarpon …. 63
64. Elops saurus — Oszczer złotawy … 64
65. Elops lacerta — Oszczer zielonawy … 65
66. Albula vulpes — Albula….. 66
67. Pterothrissus belloci — Belotka … 67
68. Clupea harengus — Śledź ….. 68
69. Clupea harengus pallasi — Śledź wschodni 69
70. Sprattus sprattus — Szprot …. 70
71. Sardina pilchardus — Sardynka … 71
72. Alosa alosa — Aloza …… 72
73. Alosa fallax — Parposz ….. 73
74. Sardinella aurita — Sardynela … 74
75. Sardinella eba — Eba …… 75
76. Sardinella granigera — Sagran … 76
77. Ethmalosa jimbriata — Etmaloza … 77
78. Ilisha africana — Ilisza….. 78
79. Brevoortia tyrannus — Menhaden … 79
80. Engraulis encrasicholus — Sardela . . . 80
81. Salmo salar — Łosoś …… 81
82. Salmo trutta — Troć…… 82
83. Osmerus eperlanus — Stynka …. 83
84. Mallotus villosus — Gromadnik … 84
85. Argentina silus — Srebrzyk opałek . . .85
86. Argentina sphyraena — Srebrzyk smukły … 86
87. Stomias jerox — Wężor….. 87
88. Sternoptyx diaphana — Przeźreń … 88
89. Argyropelecus olfersi — Topornik krępy … 89
90. Argylopelecus hemigymnus — Topornik wyłupiasty……… 90
91. Maurolicus mülleri — Mauryk …. 91
92. Alepisaurus jerox — Żaglon …. 92
93. Myctophum arcticum — Świetlik polarny … 93
94. Myctophum punctaturn — Świetlik tępogłowy ………. 94
95. Lampanyctus crocodilus — Świetlik aladynka………. 95
96. Sudis coregonoides — Skwaran … 96
97. Sudis rissoi – Sztyletek . . . 97
98. Hemiconiatus guttifer — Rozdymka . . .98
99. Lagocephalus lagocephalus — Sterczel . . .99
100. Lagocephalus laevigatus — Nadymka . . 100
101. Sphaeroides spengleri — Truciel . . . 101
102. Mola mola — Samogłów….. 102
103. Tachysurus gambensis — Arius . . . 103
104. Anguilla anguilla — Węgorz …. 104
105 Muraena helena — Murena….. 105
106. Lycodontis vicinus — Murena brunatna … 106
107. Conger conger — Konger….. 107
108. Congermuraena mystax — Kongermurena … 108
109. Anosoma balearicum — Konger białopłetwy ……….. 109
110. Echelus myrus — Echel ….. 110
111. Ophichthys semicinctus — Żmijak . . . 111
112. Notacanthus nasus — Łuskacz . . . . 112
113. Belone belone — Belona ….. 113
114. Scomberesox saurus — Makrelosz . . . 114
115. Exocoetus volitans — Ptaszor . . . . 115
116. Cypselurus lineatus — Skoklot . . . 116
117. Cypselurus heterurus — Wylotek . . . 117
118. Cypselurus rondeletii — Awior . . . 118
119. Spinachia spinachia — Pocierniec . . . 119
120. Fistularia tabaccaria — Fistulka . . . 120
121. Syngnathus typhle — Iglicznia …. 121
122. Syngnathus rostellatus — Igliczka . . . 122
123. Syngnathus acus — Iglik ….. 123
124. Entelurus aequoreus — Wężyna . . . 124
125. Nerophis ophidion — Wężynka . . . 125
126. Nerophis lumbriciformis — Krzyworyjka … 126
127. Hippocampus hippocampus — Pławikonik … 127
128. Hippocampus punctulatus — Pławikonik grzywacz … 128
129. Sphyraena barracuda — Barakuda . . . 129
130. Sphyraena guachancho — Barakuda złotawa ……….. 130
131. Mugil cephalus — Cefal ….. 131
132. Mugill provensalis — Chelon …. 132
133. Mugil ramada — Ramada….. 133
134. Mugil auratus — Mugil złotogłowy . . .134
135. Mugil grandisquamis — Mugil wielkołuski 135
136. Atherina presbyter — Ateryna . . . 136
137. Atherina hepsetus — Smugobok . . . 137
138. Polydactylus quadrifilis — Wiciak … 138
139. Galeoides decadactylus — Brodak . . . 139
140. Gadus Morrhua — Dorsz (wątłusz) . . . 140
141. Melanogrammus aeglefinus — Plamiak … 141
142. Pollachius virens — Czarniak …. 142
143. Merlangius merlangus — Witlinek . . . 143
144. Pollachius pollachius — Rdzawiec . . . 144
145. Gadus navaga — Nawaga ….. 145
146. Gadus saida — Dorszyk polarny . . . 146
147. Trisopterus esmarkii — Okowiel . . . 147
148. Gadus luscus — Bielmik ….. 148
149. Gadus minutus — Karlik ….. 149
150. Gadus poutassou — Błękitek . . . . 150
151. Gadus capelanus — Doruta …. 151
152. Gadiculus thori — Ślepior….. 152
153. Merluccius merluccius — Morszczuk … 153
154. Merluccius bilinearis — Morszczuk srebrzysty ………. 154
155. Haloporphyrus eques — Morszel . . . 155
156. Molva molva — Molwa ….. 156
157. Molva macrophtalma — Molwa smukła … 157
158. Molva byrkelange — Molwiniec . . . 158
159. Lota lota — Miętus …… 159
160. Raniceps raninus — Żabogłów . . . . 160
161. Brosmius brosme — Brosma …. 161
162. Onos cimbrius — Motela ….. 162
163. Onos mustela — Mostelka ….. 163
164. Onos tricirratus — Motela trójwąsa . . . 164
165. Onos meditteraneus — Motela śródziemnomorska ………. 165
166. Onos septentrionalis — Motela brunatna …166
167. Onos ensis — Motelnica ….. 167
168. Phycis phycis — Widłak różowy . . . 168
169. Phycis borealis — Widłak szary . . . 169
170. Phycis blennoides — Widłak biały . . .170
171. Mora mediterranea — Mora …. 171
172. Macrurus goodei — Buławik ostrogon . . 172
173. Macrurus berglax — Buławik siwy . . .173
174. Macrurus rupestris — Buławik czarny … 174
175. Macrurus coelorhynchus — Buławik ostronosy . ……. 175
176. Macrurus aequalis — Buławik modry . . . 176
177. Macrurus laevis — Buławik złotawy . . 177
178. Bathygadus melanobranchus — Buławik tęczowy……… 178
179. Lampris regius — Strojnik . . . . 179
180. Trachipterus arcticus — Wstęgor polarny … 180
181. Regalecus glesne — Wstęgor królewski … 181
182. Beryx splendens — Beryks …. 182
183. Beryx decadactylus — Beryks krępy . . .183
184. Holocentrus hastatus — Hajduk . . . 184
185. Hoplostethus mediterraneus — Gardłosz … 185
186. Zeus jaber — Piotrosz …… 186
187. Capros aper — Kaprosz ….. 187
188. Coryphaena hippurus — Koryfena . . . 188
189. Brama raii — Brama …… 189
190. Serranus aeneus — Granik szary . . . 190
191. Serranus guaza — Granik wielki . . . 191
192. Serranus goreensis — Granik czarnolicy … 192
193. Serranus alexandrinus — Granik smugowy … 193
194. Paracentropristis scriba — Strzępiel . . . 194
195. Paracentropristis cabrilla — Kabryl . . .195
196. Paracentropristis atricauda — Czarnobok … 196
197. Paracentropristis hepatus — Piłczyk . . . 197
198. Dicentrarchus lupus — Moron . . . . 198
199. Dicentrarchus punctatus — Moron centkowany………. 199
200. Polyprion americanum — Wrakoń . . . 200
201. Cephalopholis taeniops — Granik modroplamek ……… 201
202. Mycteroperca rubra — Granik rdzawy . . . 202
203. Anthias anthias — Papużak …. 203
204. Callanthias ruber — Pelor….. 204
203. Anthias anthias — Papużak …. 203
205. Apogon imberbis — Apogon …. 205
206. Epigonus telescopus — Gonustel . . . 206
207. Lutianus apodus — Lucjan …. 207
208. Lutianus agenes — Płowik …. 208
209. Apsilus fuscus — Brążel ….. 209
210. Brachydeuterus auritus — Otoperka . . .210
211. Parapristipoma humile — Zielec . . . 211
212. Parapristipoma mediterraneum — Parma . . .212
213. Pomadasys suillus — Dziczyk . . . . 213
214. Pomadasys peroteti — Centosz . . . 214
215. Pomadasys jubelini — Łuszcz …. 215
216. Lethrinus atlanticus — Letra (Okoniak) … 216
217. Emmelichthys emmelichthys — Kraśniak … 217
218. Johnius hololepidotus — Kulbin . . . 218
219. Johnius elongatus — Korwin szary . . . 219
220. Johnius umbra — Korwin czarny . . . 220
221. Otolithes dux — Otol …… 221
222. Sciaena ronchus — Umbra ….. 222
223. Sciaena cirrosa — Drum ….. 223
224. Larimus peli — Pelin …… 224
225. Caranx hippos — Karanks …. 225
226. Trachurus trachurus — Ostrobok . . . 226
227. Trachurus picturatus — Ostrobok czarny … 227
228. Decapterus punctatus — Trzogon . . . 228
229. Decapterus rhonchus — Chropik . . . 229
230. Trachinotus goreensis — Sierpik . . . 230
231. Lichia vadigo — Lichia …… 231
232. Caessiomorus glaucus — Glałka . . . 232
233. Hypacanthus amia — Amia …. 233
234. Seriola dumerili — Seriola ….. 234
235. Chloroscombrus chrysurus — Żółcik . . .235
236. Vomer setapinnis — Womer …. 236
237. Hynnis goreensis — Blanka …. 237
238. Naucrates ductor — Pilot ….. 238
239. Pomatomus saltatrix — Tasergal . . . 239
240. Rachycentroń canadum — Rachica . . . 240
241. Mullus surmuletus — Barwena . . . 241
242. Mullus barbatus — Barbata . . . . 242
243. Pseudupeneus prayensis — Sułtanka . . 243
244. Sparus aurata — Dorada ….. 244
245. Boops boops — Bops …… 245
246. Sarpa salpa — Salpa …… 246
247. Dentex filosus — Kielec ….. 247
248. Dentex macrophtalmus — Kielczak . . .248
249. Dentex canariensis — Kielczak kanaryjski … 249
250. Charax puntazzo — Dubiel …. 250
251. Pagellus centrodontus — Morlesz . . . 251
252. Pagellus bogaraveo — Bogar …. 252
253. Pagellus acarne — Morlesz krwisty . . .253
254. Pagellus erythrinus — Morlesz szkarłatny . . .254
255. Pagellus mormyrus — Morlesz pręgowany … 255
256. Diplodus annularis — Prażma …. 256
257. Diplodus sargus — Sargus ….. 257
258. Diplodus vulgaris — Amarel …. 258
259. Diplodus trijasciatus — Zebryl . . . 259
260. Cantharus lineatus — Kantar …. 260
261. Pagrus pagrus — Pagrus ….. 261
262. Pagrus auriga — Pagrus pręgacz . . . 262
263. Pagrus ehrenbergii — Pagrus zapata . . .263
264. Chaetodon luciae — Ustnik …. 264
265. Holacanthus africanus — Nefrytek . . .265
266. Chaetodipterus goreensis — Siodlak . . .266
267. Drepane punutata — Drepana …. 267
268. Monodactylus — Seba …… 268
269. Labrus berggylta — Kniazik …. 269
270. Labrus bimaculatus — Tęczak …. 270
271. Acantholabrus palloni — Palon . . . 271
272. Crenilabrus melops — Melops …. 272
273. Crenilabrus roissali — Wargatek . . . 273
274. Ctenolabrus rupestris — Skalik . . . 274
275. Centrolabrus exoletus — Jaskroń . . . 275
276. Coris julis — Korys …… 276
277. Glyphisodon Koejleri — Garbik . . . 277
278. Trachinus draco — Ostrosz …. 278
279. Trachinus vipera — Wipera …. 279
280. Trachinus araneus — Sieklik …. 280
281. Trachinus radiatus — Trachina . . . 281
282. Uranoscopus scaber — Skaber …. 282
283. Callionymus lyra — Lira ….. 283
284. Callionymus maculatus — Kalion . . . 284
285. Blennius pholis — Ślizga….. 285
286. Blennius galerita — Pierzyk …. 286
287. Blennius ocellaris — Oczyk …. 287
288. Blennius sanguinolentus — Łuczyk . . .288
289. Anarrhichas lupus — Zębacz smugowy… 289
290. Anarrhichas minor — Zębacz pstry . . .290
291. Anarrhichas latifrons — Zębik …. 291
292. Pholis gunellus — Ostropłetwiec . . . 292
293. Chirolophis ascanii — Piórkosz . . . 293
294. Lumpenus maculatus — Taśmiak pstry …294
295. Lumpenus lampretaeformis — Taśmiak długi …295
296. Zoarces viviparus — Węgorzyca . . . 296
297. Lycodes vahlii — Likowal ….. 297
298. Lycodes esmarki — Głowik …. 298
299. Lycodes pallidus — Lodowik …. 299
300. Lycodes reticulatus — Siecik …. 300
301. Lycodes seminudus — Golik ….. 301
302. Lycenchelys sarsii — Likosar …. 302
303. Gymnelis viridis — Płetwoplamek . . . 303
304. Brotula barbata — Brotula …. 304
305. Ammodytes lanceolatus — Dobijak . . . 305
306. Ammodytes tobianus — Tobiasz . . . 306
307. Ammodytes cicerellus — Falik …. 307
308. Ammodytes marinus — Tobik …. 308
309. Hepatus hepatus — Pokolec …. 309
310. Balistes uapriscus — Rogatnica . . . 310
311. Balistes forcipatus — Rożec . . . . 311
312. Scomber scombrus — Makrela …. 312
313. Scomber colias — Makrela kolias . . . 313
314. Scomberomorus maculatus — Makrela hiszpańska ………. 314
315 Sarda sarda — Pelamida ….. 315
316. Orcynopsis unicolor — Orcyn …. 316
317. Thunnus thynnus — Tuńczyk (Tuńczyk czerwony)……… 317
318. Thunnus alalunga — Tuńczyk biały (Tuńczyk długopłetwy)……. 318
319. Parathunnus obesus — Opastun . . . 319
320. Thunnus albacores — Albakora (Tuńczyk żółtopłetwy)……… 320
321. Euthynnus alleteratus — Tunek … 321
322. Katsuwonus pelamys — Bonito . . . 322
323. Auxis thazard — Tazar…… 323
324. Istiophorus americanus — Żaglica . . . 324
325. Xiphias gladius — Włócznik …. 325
326. Trichiurus lepturus — Pałasz …. 326
327. Ruvettus pretiosus — Kostropak . . . 327
328. Stromateus fiatola — Żuwak …. 328
329. Centrolophus niger — Pompil …. 329
330. Gobius niger — Babka czarna …. 330
331. Gobius paganellus — Babka skalna . . . 331
332. Gobius flavescens — Babka czarnoplamka … 332
333. Gobius minutus — Babka mała …. 333
334. Crystallogobius linearis — Babka kryształowa …. 334
335. Lebetus scorpioides — Babka płowa . . 335
336. Batrachoides didactylus — Batrach . . . 336
337. Lepadogaster lepadogaster — Grotnik . . .337
338. Lepadogaster decandolii — Tutwik . . .338
339. Echeneis remora — Podnawka …. 339
340. Scorpaena scrofa — Skorpena …. 340
341. Scorpaena notata — Najeż ….. 341
342. Sebastes marinus — Karmazyn . . . 342
343. Sebastes mentella — Mentela …. 343
344. Sebastes viviparus — Karmazynek . . . 344
345. Sebastes dactyloptera — Sebdak . . . 345
346. Trigla gurnardus — Kurek szary . . . 346
347. Trigla hirundo — Kurek czerwony . . . 347
348. Trigla cuculus — Kurek napłon . . . 348
349. Trigla lineata — Kurek pręgopłetwy . . . 349
350. Trigla obscura — Kurek sinopłetwy . . .350
351. Trigla lyra — Kurek jeżyk ….. 351
352. Peristedion cataphractum — Zbrojownik … 352
353. Myoxocephalus scorpius — Kur . . . 353
354. Myoxocephalus quadricornis — Kur rogacz … 354
355. Taurulus bubalis — Kur głowacz . . . 355
356. Icelus bicornis — Dwurożek ….. 356
357. Triglops pingelii — Pingel ….. 357
358. Phobetor tricuspis — Nastrosz …. 358
359. Centridermichthys uncinatus — Garbonos … 359
360. Agonus cataphractus — Lisica …. 360
361. Agonus decagonus — Kiryśnik …. 361
362. Cyclopterus lumpus — Tasza …. 362
363. Liparis liparis — Dennik ….. 363
364. Liparis montagui — Tłuściel …. 364
365. Cephalacanthus volitans — Strwolotka …365
366. Psettodes erumei — Jęzor….. 366
367. Psetta maxima — Skarp (Turbot) . . . 367
368. Scophthalmus rhombus — Nagład . . . 368
369. Scophthalmus norvegicus — Turbotek norweski ………. 369
370. Scophthalmus unimaculatus — Turbotek plamisty………. 370
371. Lepidorhombus whiffiagonis — Smuklica . . .371
372. Arnoglossus laterna — Laterna . . . 372
373. Arnoglossus thori — Trepa….. 373
374. Arnoglossus imperialis — Czupurka . . .374
375. Zeugopterus punctatus — Ptera . . . 375
376. Hippoglossus hippoglossus — Halibut (Kulbak) ……….. 376
377. Reinhardtius hippoglossoides — Kulbak czarny………. 377
378. Platichthys jlesus — Stornia …. 378
379. Pleuroneetes platessa — Gładzica . . . 379
380. Limanda limanda — Zimnica …. 380
381. Pleuroneetes cynoglossus — Szkarlacica .. 381
382. Pleuroneetes microcephalus — Złocica . . .382
383. Drepanopsetta platessoides — Niegładzica . . . 383
384. Liopsetta glacialis — Lodzica …. 384
385. Solea solea – Sola ……. 385
386. Solea lascaris — Laskara ….. 386
387. Solea variegata — Pręgatka …. 387
388. Solea senegalensis — Senegalka . . . 388
389. Solea cuneata — Kunatka ….. 389
390. Solea hexophthalma — Pawica …. 390
391. Synaptura lusitanica — Luzytanka . . . 391
392. Monochirus luteus — Soletka …. 392
393. Monochirus azevia — Azewia …. 393
394. Monochirus ocellatus — Oczlica . . . 394
395. Cynoglossus goreensis — Ciosanka . . . 395
396. Cynoglossus canariensis — Kanaryjka . . . 396
397. Lophius piscatorius — Nawęd (Żabnica) … 397
398. Lophius budegassa — Żabnica afrykańska … 398
399. Himantolophus reinhardti — Maszkara … 399
400. Ceratias holboelli — Matronica . . . 400