Suplement CXL
Przegląd Zoologiczny XXXIII, 3 (1998), s. 475-476
Holčik J., Hensel K., Nieslanik J., Skácel L.: The Eurasian Huchen, Hucho hucho. Largest Salmon of the World. Wyd. Veda, Bratislava i Dr W. Junk Publ., Dordrecht, 1988, 242 str., 34 ryc, 29 kolorowych i czarnobiałych plansz, cena 50 Kčs.
Egzystencja głowacicy, jak i sporej grupy i innych gatunków ryb łososiowatych jest mocno zagrożona. W okresie ostatnich kilkudziesięciu lat, a szczególnie po drugiej wojnie światowej, zasięg występowania tego gatunku zmniejsza się gwałtownie z roku na rok, pomimo objęcia go w wielu krajach ochroną okresową, a nawet gatunkową.
Gwałtowne zmniejszenie się liczebności głowacicy na terenie Europy było bodźcem do zorganizowania konferencji, tak krajowych (Žilina, Czechosłowacja, 1973), jak i międzynarodowych (Lindbergmühle, RFN, 1988), na których dyskutowano, w jaki sposób można jeszcze uratować ten gatunek. Podczas pierwszej konferencji wyłoniła się potrzeba napisania monografii, zanim głowacica zniknie z listy europejskiej ichtiofauny. W 1984 r. ukazała się książka pt. „Hlavatka” pióra wyżej wymienionych autorów. Jednak ze względu na bardzo niski nakład (tylko 2200 egzemplarzy), zniknęła momentalnie z półek księgarskich. Wzbudziła ona bardzo duże zainteresowanie także poza Czechosłowacją, jednak ze względu na to, że została napisana po słowacku, jej odbiór był ograniczony. Dlatego też w 1988 r. dwa wydawnictwa — Veda i Dr. W. Junk zdecydowały się na wspólne wydanie jej angielskiej wersji. Wydanie to nie jest jednak dosłownym tłumaczeniem pierwszej edycji.
Jej autorzy dość znacznie rozszerzyli i uzupełnili poszczególne rozdziały, uwzględniając wszystkie prace, które ukazały się w międzyczasie. Monografia składa się z pięciu obszernych rozdziałów. W pierwszym omówiono systematykę, ewolucję i filogenezę rodzaju Hucho, który obejmuje tylko 4 gatunki. Zamieszczono tam ponadto charakterystykę biometryczną z uwzględnieniem zmienności obu podgatunków — głowacicy europejskiej (Hucho hucho hucho) i syberyjskiej (H. hucho taimen). W drugim rozdziale scharakteryzowano środowisko bytowania oraz przedstawiono rozmieszczenie geograficzne tego gatunku, podając nie tylko rzeki które zasiedla ale określono precyzyjnie odcinki na których jeszcze występuje. Przedstawiono tam ponadto zmiany jakie dokonały się w rozsiedleniu głowacicy. Najobszerniejszy, trzeci rozdział zatytułowany „Bionomia i ekologia” omawia szczegółowo takie zagadnienia jak: rozród (dojrzewanie płciowe, płodność, budowa gonad), tarło (wędrówka tarłowa, tarliska, okres tarła, zachowanie tarłowe), rozwój embrionalny i postembrionalny, wiek, tempo wzrostu, pokarm i odżywianie się, drapieżnictwo, choroby i pasożyty. Rozdział czwarty poświęcony jest znaczeniu gospodarczemu głowacicy, ochronie oraz introdukcji i aklimatyzacji i ich efektach tak na terenie Europy jak i innych kontynentach. Ostatni (5) rozdział omawia hodowlę głowacicy w warunkach zamkniętych ośrodków zarybieniowych. Bardzo obszerne piśmiennictwo (483 pozycji) zamykające książkę, jest w ok. 90% bibliografią nie tylko Hucho hucho ale i całego rodzaju, bowiem obejmuje prawie wszystkie pozycje literatury.
Pragnę podkreślić, że monografia głowacicy jest jednym z najlepszych tego typu opracowań poświęconych rybom. Prezentowane w niej problemy opracowane są bardzo szczegółowo i wyczerpująco. Bardzo cenna jest część poświęcona hodowli, a zawarte tam informacje i przedstawione metody hodowlane powinny ułatwić produkcję materiału zarybieniowego, co w efekcie może pozwolić na zwiększenie liczebności tego ginącego gatunku.
Wartość książki podnosi duża ilość wykresów, rysunków, schematów i tabel. Pod względem edytorskim książka wydana jest bardzo starannie, a dobrej jakości kolorowe i czarnobiałe fotografie dodatkowo zwiększają jej walory. Niewątpliwie zainteresuje ona nie tylko zoologów i ichtiologów, ale także grono osób i instytucji zajmujących się profesjonalnie ochroną gatunkową zwierząt i znaczną grupę wędkarzy. Niestety i tym razem potencjalni odbiorcy nie będą zbyt liczni, bowiem monografia została wydana tylko w liczbie 850 egzemplarzy.
Andrzej Witkowski
*
* *
Witkowski, A. and B. Kokurewicz, 1981. The embryonal and post-embryonal development of the Danube 1981 salmon Hucho hucho (L.) (Pisces: Salmonidae). Acta Hydrobiol., 23(l): 85-94
6. Polish summary
Rozwój zarodkowy i pozazarodkowy głowacicy Hucho hucho (L.)
(Pisces: Salmonidae)
Celem pracy był w miarę szczegółowy opis rozwoju głowacicy Hucho hucho (L.) od zapłodnienia do stadium dwuletniej ryby.
Materiał pozyskano z tarlaków hodowanych w Ośrodku Zarybieniowym Polskiego Związku Wędkarskiego w Łopusznej k. Nowego Targu. Ikrę zaplemnioną sztucznie inkubowano w akwariach w temperaturze stałej ± 10°C.
Przebieg rozwoju głowacicy przedstawia się następująco — okres bruzdkowania trwa 33 D°, gastrulacja kończy się po 73 D°, a pigmentacja tęczówek rozpoczyna się 167 D° od zapłodnienia. Wylęganie głowacicy następuje po 232 D°. Całkowita resorbcja woreczka żółtkowego i przejście na aktywne odżywianie u tego gatunku zachodzi po 541 D° od momentu zapłodnienia (ryc. 1 — 33).
Przebieg rozwoju zarodkowego i larwalnego głowacicy nie odbiega od rozwoju innych gatunków z rodziny łososiowatych, a najbardziej zbliżony jest do rozwoju Brachymystax lenok (Pal. L).
*
* *
Krzysztof Formicki, Andrzej Sobociński, Aleksander Winnicki: Motility of spermatozoa of Danube salmon (Hucho hucho L.) exposed to magnetic field prior to activation. Pol. Arch. Hydrobiol, 37 (1990). 439-447.
5. SUMMARY
Spermatozoon motility is influenced by various external and internal factors (temperature, pH, osmolality, absence or presence of certain ions etc.). The present studies were designed to verify whether and to what an extent constant magnetic Field influences the activation and motility of spermatozoa.
In the experiments sperm obtained from mature males of Danube salmon (Hucho hucho L.) was exposed to 70 mT and 100 mT magnetic fields. In both cases, the „viability” of spermatozoa was prolonged, as compared with controls. Moreover, magnetic field caused an increase in the percentage of activated spermatozoa and prolonged the time of the different kinds (phases) of spermatozoon motility. The 70 mT field, as compared with the 100 mT field, induced these favourable effects to a lesser extent. The 70 mT field gave, however, better results on the 9th and 12th day of the experiment.
6. STRESZCZENIE
Na ruchliwość plemników ryb mają wpływ różne zewnętrzne i wewnętrzne czynniki (temperatura, pH, osmolarność, brak lub obecność niektórych jonów itp.). Celem pracy było sprawdzenie, czy i na ile stałe pola magnetyczne wywierają wpływ na aktywację i ruchliwość plemników.
W doświadczeniach, otrzymaną od dojrzałych samców głowacicy (Hucho hucho L.) spermę umieszczano w polu magnetycznym o wartości 70 i 100 mT. Stwierdzono, że w obu przypadkach zachowują one żywotność dłużej niż w próbach kontrolnych. Pole magnetyczne wpływa również na zwiększenie odsetka aktywujących się plemników, a także na wydłużenie czasu poszczególnych rodzajów (faz) ich ruchliwości. Pole o wartości 70 mT wywiera ten dodatni efekt w mniejszym stopniu niż pole 100 mT, lecz działanie pola o tej wartości daje lepsze rezultaty 9 i 12 dnia obserwacji.
*
* *
Formicki, K. 1986. The effect of magnetic field on resistance of egg membranes in some salmonid fish. Pol. Arch. Hydrobiol., 33, 105-114.
5. SUMMARY
Using salmonid fish (trout, rainbow trout, Danube salmon) as an example it was shown that magnetic field of an intensity from 800) to 41 300 A/m affects fertilized fish eggs, reducing the egg membrane resistance on the 4th day after fertilization and just before hatch (and probably throughout the whole incubation period). A similar behaviour was observed for unfertilized (activated) fish eggs on the 4th day after activation. The drop in egg membrane resistance was the greater, the higher the magnetic field intensity. Possibly, the observed phenomenon results from a specific effect of magnetic field on the egg-membrane hardening enzyme.
6. STRESZCZENIE
W prezentowanej pracy wykazano na przykładzie ryb łososiowatych (troć, pstrąg tęczowy, głowacica), że pola magnetyczne o wartości w granicach od 8000 do 41 300 A/m, działając na zapłodnione jaja ryb, powoduje zmniejszenie wytrzymałości osłonek w 4-tym dniu po zapłodnieniu i tuż przed wylęgiem, a prawdopodobnie i przez cały okres inkubacji. Podobne zjawisko wystąpiło w jajach niezapłodnionych w 4-tym dniu po aktywacji. Zmniejszenie wytrzymałości było tym większe, im wyższa była wartość przyłożonego pola. Przyczyn tego zjawiska można upatrywać w swoistym działaniu pola magnetycznego na enzym twardnienia osłonek.
Linki: