Matronica Holboella (Ceratias holboelli)
Krøyer, 1845.
Order: Lophiiformes (Anglerfishes)
Family: Ceratiidae (Seadevils)
Environment: Bathypelagic; marine; depth range 0 – 4400 m , usually 400 – 2000 m.
Climate / Range ; Deep-water; 67°N – 45°S, 180°W – 180°E
Description: D 4; A 4; P 16-19; C 8 (2 not branching above + 4 branching + 2 not branching below). Branchiostegal rays 6, vertebrae 20. Anterior spine on suboperculum absent. Illicium long, slightly exceding length of esca. two club-shaped caruncles in front of spinous fin. the skin has large conical plates (mature females) or numerous small spines (young females). The esca has one or two basic stalks of filaments. In free-living males, anterior and posterior pairs of teeth on mandible are equal in length. Larvae, males, and young females are wanting in subcutaneous pigment. Esca has one basic filament, its upper edge usually pointed. Bony plates (in large specimens) present on branchiostegal membrane, with concentric ornament of crests. In females of standard length 20-150 mm, caruncles are short, less than 6% SL. Max length : 16.0 cm SL male/unsexed; 120 cm TL (female); common length: 77 cm TL (female). Females can be 60 times longer, and 500,000 times heavier than males (largest free-living males of Ceratias holboelli, 15 — 16 mm long and 12.5 to 14 mg in weight, are compared with the largest females of the same species, about 1 m in length and 6—7 kg in weight).
Distribution: Circumglobal: In tropical to temperate waters. Adults (expatriates ?) found in boreal and subarctic waters. South China Sea and East China Sea.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Przegląd Zoologiczny VIII, 3, 1964
MUZEALNICTWO ZOOLOGICZNE
ZOOLOGICAL MUSEOLOGI
Szczególnie rzadki okaz ryby głębinowej w zbiorach Muzeum Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni.
A rare abyssal fish in the Museum of the Sea Fisheries Institute, Gdynia.
STANISŁAW KUJAWA
Dzięki załodze oraz inż. T. Okońskiemu ze statku przetwórni m/s „Kastor” Muzeum Oceanograficzne Morskiego Instytutu Rybackiego wzbogaciło się o rzadki okaz ryby głębinowej Ceratias holbolli Kreyer. Jak niewiele egzemplarzy tego gatunku udało się wyłowić, niech świadczy fakt, że od 1844 (pierwszy wyłowiony okaz) do 1938 r. zebrano ich zaledwie kilkaset sztuk. Ryba ta, o długości 57 cm (od otworu gębowego do nasady ogona), wyłowiona została dnia 27 I 1962 r. na łowisku Flemish Cap (47°5’N: 45°0’E) z głębokości 380 m. Odznacza się ona bocznym spłaszczeniem ciała, a duża głowa zaopatrzona jest w ogromną paszczę, w której widoczne są liczne drobne zęby. Skóra koloru czarnego do ciemnogranatowego jest naga i bardzo delikatna, na której z rzadka rozrzucone są płytki kostne. Brak płetw brzusznych, a pozostałe są niezmiernie delikatne i dlatego też nasz okaz ma je całkowicie uszkodzone. Na grzbiecie znajduje się długi wyrostek zwany wabikiem (illicium), na którego końcu znajduje się przynęta (esca). Wabik ten, to przekształcony pierwszy promień płetwy grzbietowej, a sama przynęta ma możność świecenia. Charakterystyczne jest, że o ile pozostałe promienie płetw są bardzo delikatne i łatwo się odłamują, to wabik, którego całkowita długość (w naszym przypadku) wynosi 42 cm, jest bardzo wiotki i wystarczająco silny. Ale nie to jest najistotniejsze u tej ryby. Otóż stosunkowo niedawno (1932) u wyłowionego egzemplarza znaleziono, przyczepioną, a ściślej przyrośniętą do skóry brzucha, niewielką rybkę (6 cm), którą w pierwszej chwili uważano za narybek. Dopiero później przekonano się, że mały ten osobnik jest samcem tego gatunku, a jego obecność na ciele samicy to szczególny rodzaj pasożytnictwa. W pięciu przypadkach każda samica miała po jednym samcu, u jednej stwierdzono aż dwa. We wszystkich przypadkach stwierdzono, że samce przyczepione były w pobliżu otworu płciowego samicy, który zawsze napełniony był dojrzałą ikrą. Również u naszej wyłowionej samicy mogłem stwierdzić dojrzałą ikrę, jednak nie miała ona uczepionego samca. Ikra miała średnicę od 1,3 mm do 2,1 mm i była koloru ciemnego (czarnego). Ilość ziarn ikry w przybliżeniu wynosiła 100 000 i co — ich dojrzałość zmniejszała się w miarę, jak ikra oddalała się od jajowodów. Wynika z tego, że Ceratias holbolli Kreyer utrzymuje dojrzałość płciową w ciągu całego roku. Potwierdza to również Marshall, który jednak uważa, że w pewnych okresach (lato) wzmożonej dojrzałości płciowej następuje tarło. Samo tarło prawdopodobnie odbywa się na głębokości 1500 m. Ikra jako pelagiczna unosi się ku powierzchni i tam wylęgają się paromilimetrowe larwy, które wkrótce schodzą w głębiny. W czasie tej wędrówki przechodzą metamorfozę, która trwa aż do głębokości 2500 m. Po przeobrażeniu się samice podpływają na głębokość około 1500 m i tutaj osiągają dojrzałość płciową. Następnie ponownie schodzą poniżej 2000 m i tam spotykają się z niedojrzałymi płciowo samcami. W przeciwieństwie do samic samce po przeobrażeniu pozostają na 2000 m głębokości, dorastając zaledwie 5-6 cm. Odznaczają się one dużymi oczami, brakiem wabika (illicium), gładką skórą, oraz nadmiernie wyrośniętymi zębami. Samce odnajdują samice dzięki świecącemu wabikowi i chwytają je wystającymi zębami za skórę. Po pewnym czasie zęby ulegają całkowitej redukcji, a otwór gębowy zrasta się trwale ze skórą i mięśniami brzusznymi samicy. Podobnie redukują się oczy, które całkowicie zanikają. Jakkolwiek otwór gębowy samca jest całkowicie niewidoczny, to jednak z lewej strony znajduje się otwór, przez który wypływa woda opłukująca skrzela. Wielu autorów uważa, że samce mogą otrzymywać tlen przez pewien czas poprzez naczynia krwionośne zrośnięte w miejscu przyczepienia się samca do ciała samicy. Ponadto uważają oni (Bigelow, 1953; Marshall, 1954), że drodze następuje również na tej wymiana przemiany materii i co najważniejsze — dojrzewanie płciowe samca. Istotnie u wszystkich przyczepionych samców stwierdzano całkowite uwstecznienie przewodu pokarmowego, a nadmiernie rozrośnięte jądra, wypełniały całkowicie jamę brzuszną samca. Wylęgłe larwy Ceratias holbolli Kroyer w zasadzie niewiele różnią się między sobą. Dopiero w późniejszym okresie u osobników żeńskich na głowie pojawia się niewielki wzgórek, z którego podczas przeobrażenia wyrasta wabik. W tym czasie u obu płci widzimy normalnie rozwinięte oczy, które u osobników żeńskich po dojściu do dojrzałości płciowej znacznie się uwsteczniają, jednak nigdy całkowicie nie zanikają. Zdobywanie pożywienia odbywa się przy pomocy wabika, a ściślej przynęty, która jako narząd świecący przyciąga do siebie głębokowodne organizmy. Zwierzęta, podpływając do świecącego wabika, dotykają go. Wówczas ryba tak manewruje nim, by przyszła ofiara znalazła się tuż przy otworze gębowym. Wtedy wystarczy tylko raptownie otworzyć obszerną paszczę, aby pochwycić zdobycz. Obecnie toczy się spór co do występowania jeszcze jednego wabika, który ma się znajdować w miejscu drugiej płetwy grzbietowej. Opisany on został przez Bertelsena u samicy wyłowionej przy zachodnich brzegach Grenlandii. Większość autorów (Bigelow, 1953; Marshall, 1954; Riedel, 1955), jest zdania, że Ceratias holbolli posiada tylko jeden wabik, tzw. „głowowy”. Złowiony okaz Ceratias holbolli Kreyer został właściwie zabezpieczony i utrwalony. Uprzednio jednak wykonano odlew gipsowy, który służyć będzie do celów ekspozycyjnych i dydaktycznych w naszym muzeum.
Summary
Factory-ship „Kastor” caught on 27 January, 1962 one specimen of the fish Ceratias holbolli Kreyer at the depth of 380 m on the fishing ground Flemish Cap. The length of the fish from mouth opening to the caudal fin (the rays were damaged and not conected with membranę) was 57 cm, the length of illicium 42 cm. Ovaries contained the eggs which were in different stages of development. Its flesh being of a delicate structure, there has been made the cast of the fish, which is at present in the Oceanographic Museum of the Sea Fisheries Institute at Gdynia.
Literatura
Bigelow, H., Schroeder, W., 1953: Fishes of the Golf of Maine. Fishery Bulletin, Washington, 74, V, 53.
Marshall, NB, 1954: Aspects of Deep Sea Biology. London.
Riedel, D., 1955: Fabelwesen der Tiefsee. Leipzig.
Morski Instytut Rybacki w Gdyni
Linki:
http://eprints2008.lib.hokudai.ac.jp/dspace/bitstream/2115/23341/1/19(1)_P7-18.pdf
http://australianmuseum.net.au/Uploads/Journals/17596/303_complete.pdf
http://archive.nafo.int/open/fahay/p720-775.pdf
ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/009/y4161e/y4161e30.pdf
http://www2.mncn.csic.es/revistas/pdf/GRA52%20Fdez.pdf
http://www.washington.edu/burkemuseum/collections/ichthyology/documents/pietsch/Dimorphism.pdf
http://www.redwoods.edu/Mendocino/Loop/Loop_f08_issue3.pdf
http://www.marine.fks.ed.jp/news/pdf/2009/aug/biwaanko.pdf
http://graellsia.revistas.csic.es/index.php/graellsia/article/download/385/377