Stynka (Osmerus eperlanus)

Linnaeus, 1758

Rząd: Osmeriformes stynkokształtne
Rodzina: Osmeridae stynkowate
Rodzaj: Osmerus
Podgatunki:
Osmerus eperlanus eperlanus podgatunek nominatywny
Osmerus eperlanus dentex (stynka białomorska)

Środowisko: Morskie; wody słodkie i słonawe; pelagiczno-nerytyczna; anadromiczny
Klimat / Zasięg: Umiarkowany; 70°N – 43°N, 9°W – 55°E

Zasięg występowania: Zlewisko wschodniej części Oceanu Atlantyckiego od Zatoki Biskajskiej oraz Lodowatego Oceanu Północnego, aż po rzekę Peczorę. W Polsce stynka występuje w północnej części kraju a mianowicie: dolna Odra, Zalew Szczeciński, Pojezierze Myśliborskie, Pojezierze Drawskie, część Pojezierza Kaszubskiego, Zatoka Gdańska, Pojezierze Iławskie, Pojezierze Olsztyńskie, Zalew Wiślany, Pojezierze Suwalskie i wschodnia Wielkopolska.

Opis: Br. vii-viii; D 1-2 + 7-9; A (2)3-4 + 11-14; P 1+9-12; V 1+6-8; C 19;  l. l. (0) 4-14(16); lat. squ. 60-65; vert; 55-62; caec. pyl. 7. Stynka ma ciało mocno wydłużone, lekko ścieśnione bocznie i w przekroju owalne. Mała ilość barwnika w skórze powoduje, że ciało stynek jest przeświecające z widocznymi żebrami, trzewiami i zarysem mózgu. Głowa jest stosunkowo duża, jej długość boczna stanowi ponad 20% długości ogonowej ryby. Trzon ogonowy niski. Otwór ustny duży. Kości szczękowe na całej długości dolnego brzegu z silnymi stożkowatymi zębami. Szczęka dolna wyraźnie wystaje przed górną. Zakończenie szczęki górnej sięga po tylną krawędź oka. Średnica oka jest 1,5-2,5 razy mniejsza od długości pyska. Początek nasady płetwy grzbietowej u osobników młodszych znajduje się w linii prostopadłej nad początkiem nasad płetw piersiowych. U ryb starszych płetwa ta przesuwa się nieco ku tyłowi. Płetwa tłuszczowa jest niewielka, a jej podstawa jest mniejsza od długości. Płetwa ogonowa jest mocno wcięta i dobrze rozwinięta. Łuski stynki są dość duże, bardzo delikatne a ponadto lekko osadzone w torebkach skórnych, bez srebrzystego połysku, przezroczyste, 60—65 poprzecznych rzędów łusek po bokach ciała, linia boczna widoczna za tylną krawędzią pokryw skrzelowych. Stynka tworzy wiele odmian lub form ekologicznych uznawanych jako rasy i odznacza się stosunkowo wysoką zmiennością. Ogólne porównanie morfologii stynek z obszaru Polski (Rembiszewski 1970) i zlewiska Zatoki Fińskiej oraz rzeki Peczory (Kirpicnikov 1935), bez uwzględniania cech biologicznych, daje pogląd, że średnie wartości prezentowanych w tabeli 154 cech mają podobne zakresy, poza długością podstawy płetwy ogonowej. Cecha ta wyraźnie różni oba obszary. Dokładniejsza analiza cech plastycznych stynek bytujących w różnych typach wód Polski ukazuje znaczne różnice. Szczególnie  duże różnice wartości cech mierzalnych zaznaczyły się wśród badanych populacji stynki w długości głowy (lc) i średnicy oczu (Rembiszewski 1970). Pomiędzy poszczególnymi populacjami wartości niektórych cech znalazły się w różnych zakresach (np. długości głowy (lc), minimalnej wysokości ciała (h), długości trzonu ogonowego. Długości podstawy płetwy odbytowej, średnicy oka (Oh), szerokości interorbitalnej. Mniejsze różnice, choć statystycznie wysoko istotne, spotykano u stynek zamieszkujących Jezioro Miedwie Rembiszewski (1970) wyróżnił tam dwie populacje odznaczające się szybkim i wolniejszym tempem wzrostu.

Ubarwienie: Barwa ciała stynki jest typowa, jak u ryb pelagicznych. Grzbiet ma odcień zielonkawy lub zielonkawo-niebieski, a całe ciało jest lekko przezroczyste. Boki są jasnożółte, a czasami z odcieniem srebrzysto-stalowym. Szczęki, boki głowy i tęczówka jest srebrna. Tonacja barwy całego ciała jest uzależniona od barwy wody, Płetwy grzbietowa, ogonowa i piersiowe są  jasnoszare, zaś pozostałe bezbarwne. Wzdłuż boków ciała czasami jest widoczna jasnoniebieska lub fioletowa smuga.

Pokarm: Stynka jest uznana za gatunek o szerokim spektrum pokarmowym i łatwo się przystosowującym do sezonowych zmian warunków odżywiania. Pierwszym pokarmem tzw. inicjującym i zarazem najważniejszym dla młodych stynek w Norweskim Jeziorze Mjosa są okrzemki, a wrotki i naupliusy Copepoda zjadane były okazjonalnie (Naesje i in. 1987). Inne wyniki otrzymali Strelnikova i Ivanova (1982) badając odżywianie larw stynki ze Zbiornika Rybińskiego.  Tutaj pierwszym zjadanym pokarmem były naupliusy Copepoda i wrotki. U osobników starszych dominującą pozycję w pokarmie ma zooplankton, głównie wioślarki (Chydorus sp., Bosmina coregoni, Daphnia sp., Bythotrephes longimanus, Leptodora kindtii ). W niektórych zbiornikach poważną pozycją w pokarmie są widłonogi z Cyclopoida i Calanoida (Rembiszewski 1970; Trzebiatowski, Gaj 1978; Rogala 1992; Sterligova 1992; Sterligova i in. 1995). W wodach słonawych znaczną domieszkę pokarmu stanowią również skorupiaki należące do rzędów Amphipoda i Mysidacea. Wiosną, przy mniejszej zasobności wód w zooplankton, stynka pobiera przemieszczające się z dna ku powierzchni wody larwy ochotkowatych Tendipedidae (Garnas 1983). Stynka w drugim roku życia i starsza przechodzi na drapieżny tryb życia, oparty w dużej mierze na kanibalizmie. Rembiszewski (1970) stwierdził w pokarmie dużych stynek (18-20 cm) stynki o długości od 5 do 10 cm i jazgarza o długości 5 cm. W Jeziorze Tyrifjorden (Norwegia) większość trących się stynek nie pobierała pokarmu i 80% żołądków było pustych (Garnas 1983). W pokarmie stynki można znaleźć w pewnych okresach larwy gatunków z rodzaju Coregonus, zwłaszcza wtedy, gdy zaczyna w kwietniu intensywnie żerować po swoim tarle i napotyka w toni larwy i wylęg innych gatunków ryb.

Wzrost: Stynka jest gatunkiem wolno rosnącym i o krótkim cyklu życiowym. W Jeziorze Roś w pierwszym roku życia stynki osiągają w sierpniu długość około 5 cm, a już we wrześniu długość około 8 cm (Jachner 1989). Wzrost w kolejnych latach jest już bardzo powolny. Osiąga zwykle 9-10 cm długości całkowitej, rzadko 15 cm. W Morzu Białym notowano stynki o długości całkowitej nieco ponad 30 cm. W wodach Polski pojedyncze osobniki o długości całkowitej ponad 25 cm i masie prawie 140 g notowano w Jeziorze Miedwie (Rembiszewski 1970). Stynki z jezior przymorskich mogą również osiągać pokaźne rozmiary. W Jeziorze Jamno w 1998 r. odłowiono stynkę o długości całkowitej 20 cm i masie 50 g (Heese, dane niepublikowane). Zwykle populacje anadromiczne, żyjące w morzu i zalewach morskich, odznaczają się szybszym tempem wzrostu. Jednak w wodach przymorskich również spotyka się stynki o wolnym tempie wzrostu, podobnie jak w jeziorach. W Zalewie Szczecińskim czy Zatoce Pomorskiej (Rembiszewski 1970; Krzykawska, Krzykawski 1971) wzrost stynki jest podobny do stynek z jezior mazurskich i suwalskich (Willer 1926; Leskien 1942; Czeczuga 1959; Rembiszewski 1970). Maksymalny wiek osiągany przez stynkę – to 8 lat, jednak większość osobników osiąga wiek 2-3 lat.

Rozmnażanie: Tarło stynki rozciąga się na okres od końca lutego do maja. Wchodzi wtedy gromadami do rzek, choć trze się również w jeziorach na piaszczystych, gliniastych lub kamienistych miejscach w płytkim litoralu (do 1 m). Samica zależnie od wielkości składa 5000 do 20 000 ziaren ikry, wyjątkowo duże zaś do 50 000, średnica ikry około 1 mm. Przy temperaturze 6°C rozwój zarodkowy stynki, aż do momentu wyklucia trwa 40 dni, czyli 240 D°. Jajo stynki we wczesnych stadiach rozwojowych jest przytwierdzone do kamienia, później odrywa się od podłoża i pływa swobodnie w  toni wodnej. Dojrzałość płciową osiąga stynka w drugim roku życia, czasem już pod koniec 1 roku.

____________________

Rogala, J. 1992. Feeding of smelt (Osmerus eperlanus L.) in seven Mazurian Lakes (Jagodne, Tałtowisko, Mikołajskie, Tałty, Roś, Święcajty and Mamry). Pol. Arch. Hydrobiol. 39 (1): 133-141.

4. STRESZCZENIE

Analiza zawartości przewodów pokarmowych stynki pochodzącej z siedmiu jezior mazurskich wykazała, że pokarmem stynki w wieku 1+ w większości jezior były Chydorus sp. i Bosmina sp. Jedynie w jeziorach Jagodne i Mikołajskie organizmami dominującymi w przewodach pokarmowych były odpowiednio Leptodora oraz Cyclopoida i Calanoida. Najchętniej wybierana, we wszystkich jeziorach była Leptodora sp.

Wartość stosunku FS opisującego stopień specjalizacji pokarmowej ryb wahała się w granicach 0,21-4,2 i miała największą wartość (maksymalna specjalizacja) w jeziorach o największej biomasie potencjalnego pokarmu (a więc specjalizacja w wybieraniu pokarmu była w tych jeziorach największa).

Względna wielkość ofiar (RRS) rosła wraz ze spadkiem przeźroczystości wody. Podobne zjawisko zaobserwowano również w obrębie jezior – wraz ze wzrostem głębokości przebywania ryb w poszczególnych jeziorach, wzrastał w pokarmie udział organizmów o dużych rozmiarach ciała oraz wzrastał ich wskaźnik wybiórczości pokarmowej.

 5. SUMMARY

Gut content analyses of adult smelt showed that the main component of their food were Bosmina and Chydorus. Only in lakes Jagodnc and Mikotajskie food consists mostly I.eptodora and Cyclopoida and Calanoida respectively. The most readily selected prey in all lakes was Leptodora.

 The value of FS (which describes level of food specialization) ranged from 0.27-4.2 and was highest in lakes with highest food level (so food specialization in these lakes were also highest).

The RRS increased with decrease of water transparency. A similar phenomenon was also observed within the lakes – together with an increase in the catch depth increased contribution of large bodies animals in the contents offish guts.

Instytut Rybactwa Śródlądowego
im . STANISŁAWA SAKOWICZA
EXPRESS INFORMACJA NR  3/2009 (kwartalnik)

– Morfologiczna i funkcjonalna asymetria jąder stynki (Osmerus eperlanus). Hliwa, Piotr; Kowalski, Radosław; Król, Jarosław; Cejko,  Beata I.; Stabinski, Robert; Ziomek, Elżbieta; Ciereszko, Andrzej. W: Rozród, podchów, profilaktyka ryb łososiowatych i innych gatunków.  Pod red. Zdzisława Zakęsia i in. Olsztyn: Wydaw. IRS 2009  s. 65-73, il. +bibliogr. 20 poz.

Przedstawiono parametry biometryczne 19 samców stynki w wieku 1+ wykorzystanych do badań morfologicznej i funkcjonalnej asymetrii gonad. Zaobserwowano, że nasienie pochodzące z jądra dogłowowego posiadało parametry ruchu plemników wyższe niż nasienie z jądra doogonowego. Oceniono przydatność diagnostyczną wyznaczników jakości nasienia u stynki.

– Parametry ilościowe i jakościowe nasienia stynki (Osmerus eperlanus) w zależności od czasu stymulacji hormonalnej. Kowalski,  Radosław; Hliwa, Piotr; Cejko, Beata I.; Król, Jarosław; Stabinski,  Robert; Ciereszko, Andrzej. W: Rozród, podchów, profilaktyka ryb łososiowatych i innych gatunków. Pod red. Zdzisława Zakęsia i in. Olsztyn: Wydaw. IRS 2009  s. 75-84, il. +bibliogr. 14 poz.

Od samców stynki stymulowanych hormonalnie preparatem Ovaprim pobierano przez 3 dni nasienie w odstępach co 24 godziny.  Przedstawiono wyniki analizy statystycznej dotyczącej wpływu zastosowania iniekcji hormonalnej na ilość i jakość pozyskanych plemników. Ryby iniekowane charakteryzowały się zdecydowanie ciemniejszym ubarwieniem ciała w porównaniu z rybami nieiniekowanymi.  Optymalny czas pobrania nasienia u stynki powinien wynosić 48 godzin po stymulacji preparatem Ovaprim.

EXPRESS INFORMACJA
NR  4/2007

-Embriogeneza stynki (Osmerus eperlanus). Hliwa, Piotr; Król, Jarosław; Stabiński, Robert; Kowalski, Radosław; Ciereszko, Andrzej. W: Rozród, podchów, profilaktyka ryb jeziorowych i innych gatunków.  Pod red. Jacka Wolnickiego, Zdzisława Zakęsia, Rafała Kamińskiego. Olsztyn: Wydaw. IRS 2007 s. 65-73, il. +bibliogr. 17 poz.

W 2004 r. z jeziora Gaładuś pozyskano tarlaki stynki w celu przeprowadzenia sztucznego rozrodu z wykorzystaniem hCG (ludzkiej gonadotropiny) jako stymulatora hormonalnego. Po zapłodnieniu metodą „na sucho“ produktów płciowych, rozpoczęto obserwacje rozwoju ikry. Scharakteryzowano i przedstawiono dokumentację fotograficzną poszczególnych stadiów embriogenezy stynki, która u tego gatunku trwa 170 stopniodni. Na poszczególne stadia embriogenezy składało się: bruzdkowanie, gastrulacja, organogeneza, okres przed i po wykluciu.

____________

Rembiszewski J. M. 1970, Population variation in smelt – Osmerus eperlanus (LINNAEUS, 1758) (Pisces) in Poland; Annales Zoologici. XXVIII, 7, 65 – 93

STRESZCZENIE

[Tytuł: Zmienność populacyjna stynki – Osmerus eperlanus (LINNAEUS, 1958) (Pisces) w Polsce]

W niniejszej pracy autor analizuje materiał stynek zebranych w 9 zbiornikach w Polsce: w Zatoce Pomorskiej, Zalewach Szczecińskim i Wiślanym oraz w 6 jeziorach śródlądowych.

Wyniki analizy, porównane z dotychczasowymi danymi na ten temat, pozwoliły stwierdzić wiele różnic zachodzących między badanymi populacjami. Przy opracowywaniu materiału brane były pod uwagę głównie cechy merystyczne (przeliczalne) i niektóre plastyczne (wymierzalne). Cechy te analizowane były za pomocą metod statystycznych stosowanych w literaturze ichtiologicznej, a pozwalających stwierdzić, czy różnice między populacjami stynek z poszczególnych zbiorników są istotne. Badany był także wiek stynek, osiągane długości i ciężar, okres tarła, stosunki płci. Dla stwierdzenia przyczyn zaobserwowanych różnic między poszczególnymi populacjami autor zbadał także zawartość przewodów pokarmowych oraz osteologię ethmoidalnej części czaszki. Przeprowadzone badania cech plastycznych a zwłaszcza merystycznych pozwoliły na wyodrębnienie kilku grup populacji w Polsce:

1. Populacje morskie i Zalewów o niższej liczbie kręgów, wyrostków filtracyjnych, łusek i krótszym trzonie ogonowym;
2. Populacje śródlądowe przyjęte jako standardowe dla Osmerus eperlanus (L.);
3. Populacja duża miedwiańska charakteryzująca się długą głową i pewnymi odrębnościami biologicznymi;
4. Populacje Wigier i Szelmentu Wielkiego o wysokiej liczbie kręgów, wyższej liczbie wyrostków filtracyjnych i łusek, krótszej głowie, niższej minimalnej wysokości ciała, węższym czole i dłuższych wyrostkach filtracyjnych. Populacje tych jezior zostały wyodrębnione jako nowa forma jenseni.

Na podstawie analizy materiałów własnych oraz w oparciu о literaturę autor uważa, podobnie jak Kljukanov (1969) na podstawie analizy osteologicznej, że traktowane przez McAllistera jako podgatunki O. eperlanus eperlanus (L.) i О. eperlanus mordax (Mitchell) należy podnieść do  rangi samodzielnych gatunków także ze względu na ich sympatryczność (M. Białe — rzeka Peczora, Dwina Północna). W obrębie gatunku O. eperlanus (L.) należałoby umieścić wyodrębnioną formę jenseni.

Badania biologii stynki pozwoliły stwierdzić, że najodpowiedniejszym siedliskiem dla stynki są wody głębokie o charakterze przejściowym, mezotroficznym. Wyjątkiem są tu Zalewy Wiślany i Szczeciński, których stynkę zalicza autor do formy anadromicznej. Długość życia stynek w Polsce sięga 8 lat. Większość populacji przypada na drugi i trzeci rocznik. Tarło trwa od początku lutego w północno-zachodniej części Polski do końca maja w części północno-wschodniej w zależności od pogody w danym roku. Analiza zawartości przewodów pokarmowych wskazuje na znaczną różnorodność w pobieraniu pokarmu, uzależnioną głównie od роrу roku.

РЕЗЮМЕ [Заглавие: Популяционная изменчивость корюшки — Osmerus eperlanus (Linnaeus, 1758) (Pisces) в Польше]

В настоящей публикации автор анализирует материал корюшки, собранный из 9 водоемов Польши, в том числе из Поморской бухты, Щецинского и Вислинского заливов и из 6 внутренних озер (см. карту).

Анализ полученных результатов в сравнении с имеющимися в литературе данными позволил установить ряд существенных различий между исследуемыми популяциями. При обработке материала принимались во внимание прежде всего меристические признаки, а затем лишь некоторые пластические. Как меристические, так и пластические признаки были анализированы при помощи статистических методов, применяемых в ихтиологических работах, которые позволили установить достоверность различий между популяциями из различных водоемов. Был исследован также возраст, длина тела и вес, период нереста, соотношение полов. С целью установления причин наблюдаемых различий между отдельными популяциями автор исследовал также содержимое пищеварительных каналов и остеологическое строение этмоидальной части черепа. Анализ пластических, а особенно меристических признаков позволил выделить несколько групп популяций:

1. Популяции морская и из заливов, отличающиеся меньшим числом позвонков, жаберных тычинок, чешуи в боковой линии и более коротким хвостовым стеблем;

2. Популяции из внутренних водоемов, рассматриваемые автором как типичные для Osmerus eperlanus(L.);

3. Популяция из озера Me две, характеризующаяся крупными размерами тела и некоторыми отличительными биологическими особенностями;

4. Популяции из озер Вигры и Большой Шельмент с увеличенным числом позвонков, жаберных тычинок и чешуи, более короткой головой, меньшей минимальной высотой тела, шириной лба и более длинными жаберными тычинками. Популяции из этих озер автор выделяет как самостоятельную форму jenseni.

На основании анализа собственных материалов, а также библиографических данных автор считает так же, как Клюканов (1969) на основании остеологического анализа, что Osmerus eperlanus eperlanus (L.) и О. eperlanus mordax (Mitchill), рассматриваемые McAllister’om как подвиды следует считать самостоятельными видами, тем более, что их ареалы симпатричны (Белое море — реки Печера и Северная Двина). Новую, выделенную автором форму jenseni следует отнести к виду О. eperlanus (L.).

Исследования по биологии корюшки показали, что наиболее характерными для нее являются глубокие водоемы мезотрофического типа. Исключение составляют популяции из Вислинского и Щецинского заливов, которые автор причисляет к анадромной форме. Максимальный возраст корюшки в Польше достигает 8 лет. Анализ возрастной структуры популяций показал, что основная масса популяций состоит из двух и трехлетних рыб. Нерест продолжается с начала февраля в северозападной Польше до конца мая в северо-восточной части страны в зависимости от метеорологических условий в данном году. Аналих пищеварительных каналов указывает на значительную дифференциацию питания, обуславливаемую прежде всего временем года.

Rembiszewski J. M, 1964, Skull Osteology of Osmerus eperlanus eperlanus (L.) of the Miedwie Lake. Ann. Zool. XXII, 14, 263 – 284

STRESZCZENIE

[Tytuł: Osteologia czaszki  Osmerus eperlanus eperlanus (L.) z jeziora Miedwie]

Autor daje dokładne opracowanie osteologiczne czaszki stynki Osmerus eperlanus eperlanus (L.) z jeziora Miedwie (Polska). Materiał osteologiczny do tej pracy uzyskiwany był przez preparowanie szkieletów oraz dzięki barwieniu czaszek alizaryną i następnie prześwietlaniu ich w КОН. Metoda ta pozwoliła stwierdzić właściwe położenie poszczególnych kości względem siebie. Rysunki do pracy wykonane były z barwionych i prześwietlonych preparatów przy pomocy aparatu Abbego.

W wyniku pracy znaleziono dwie nowe kości dla rodzaju Osmerus L. Są to: os infraethmoideum, leżąca w obszarze chrzęści ethmoidalnej i os antorbitale wchodząca w skład kości wokółocznych. Szczególnie charakterystyczne jest wykrycie os antorbitale, kości bardzo dyskutowanej przez wielu autorów i mogącej mieć duże znaczenie systematyczne dla stynki. Praca ta ma także stanowić oparcie dla następnej pracy, monograficznej, dotyczącej stynki Polski.

___________

Czeczuga, B. 1959. Stynka (Osmerus eperlanus L.) w Jez. Rajgrodzkim i jej biologia. Pol. Arch. Hydrobiol. 5, 18 (2): 131-146. (In Polish with English summary.)

131

B. Czeczuga

Stynka (Osmerus eperlanus L.) w Jez. Rajgrodzkim i jej biologia

Z Zakładu Biologii Akademii Medycznej w Białymstoku

Otrzymano 3.V. 1958

Wstęp

Stynkę (Osmerus eperlanus L.) spotykamy w wodach przybrzeżnych poczynając od Zatoki Biskajskiej do Skandynawii i w jeziorach basenu Morza Bałtyckiego.

W niektórych jeziorach stanowi ona do 60% połowu ryby, toteż od dawna od dawna poświęca się jej dużo miejsca w fachowej literaturze. О wiosennym połowie stynki podczas tarła pisze Samsonow (1910). Masterman (1913) opisuje biologie stynki oraz dokładną budowę jej łusek, które uważa za najlepszy materiał do oznaczania wieku.

О biologii stynki w niektórych jeziorach fińskich i niemieckich wspomina Willer (1926, 1928) cyt. za Swietowidową (1945).

Lityński (1922) badał pokarm stynki z jeziora Wigry, wyłowionej w październiku.

Pietгоw (1926, 1940), opisując biologię stynki Pskowsko-Czudskiego zbiornika uważa, że Osmerus eperlanus L. w basenie Morza Bałtyckiego występuje w postaci trzech form:

1. wędrowna stynka (Osmerus eperlanus eperlanus L.),
2. jeziorno-rzeczna (Osmerus eperlanus morpha ladogensis Berg.).
3. jeziorna stynka (Osmerus eperlanus eperlanus morpha spirinchus (Pallas).

Jeziorno-rzeczna forma wg Pietrowa (1940, 1947) występuje w jeziorach: Ładoga, Onega, Pskowskim oraz Czudskim, dla tarła zaś wędruje do rzek wpadających do tych jezior. Natomiast trzecia forma (Osmerus eperlanus eperlanus m. spirinchus (Pallas) wg Pietrowa rozradza się tylko w jeziorach. Występuje ona jedynie w jeziorach Wyżyny Wałdajskiej.

132

Рiеtгоw podaje charakterystykę zbiorników, w których występuje stynka: wody tych jezior charakteryzują się małą alkalicznością pH = 7,3 — 6,8, dużą zawartością tlenu i substancji mineralnych niską utlenialnością.

Staff (1950) uważa, ze stynka jeziorowa (Osmerus eperlanus morpha spirinchus (Pallas), jest synonimem Ostmerus eperlanus (L).

Tylko dokładne poznanie poszczególnych populacji stynki oraz jej ekologii może zdecydować о podziale taksonomicznym tego gatunku. Znane od dawna wahania wysokości odłowów stynki (Czumajewskaja-Swietowidowa 1945) są uzależnione od niekorzystnych warunków rozwoju i wyrastania stynki w wieku młodocianym.

О masowym występowaniu stynki w Zaporze Rybiñskiej (ZSRR) donoszą: Wasiljew (1951), Szczetinina (1954) i Łapin (1956). Z Zapory Rybińskiej stynka dostała się do Wołgi i ostatnio zanotowano ją w odłowach pod Gorkim (Kuźniecow 1951), rok później w okolicy Kazania (Łukin 1952). О występowaniu stynki na Wileńszczyznie, w grupie Jezior Brasławskich, oraz fragmentaryczne dane o jej pokarmie podaje Borowik (1953).

W związku z tym, że w pewnych latach stynka stanowi około 50% połowów Jez. Rajgrodzkiego, uważałem za stosowne zająć się badaniem wzrostu długości ciała stynki, analiza, pokarmu oraz wysokością odłowów w wyżej wymienionym jeziorze.

Metodyka i materiał

Materiał dla badań pobrano w Jez. Rajgrodzkim w okresach zimowym i letnim. Materiał pobierano przy pomocy niewodu w zimie w dniu 1. II. 1957 г., latem 27.VII. tegoż roku w toni za Rogiem i Sowiakiem. Jednocześnie pobierano ilościowe próbki zooplanktonu czerpakiem systemu Bernatowicza со parę metrów od powierzchni do dna jeziora w celu wyjaśnienia wybiórczości pokarmu stynki.

U odłowionych ryb, po zważeniu i zmierzeniu długości ciała (longitudo caudalis), wycinano przewód pokarmowy, wybierano ikrę (tylko w materiale zimowym), ważono samice bez ikry oraz pobrano łuski powyżej pławnika analnego nad linią naboczną w celu oznaczenia wieku metoda Mastermana (1913) i Łapina (1956).

Przewody pokarmowe i ikrę wkładano do pergaminowych torebek odpowiednio ponumerowanych i przechowywano w 4% roztworze formaliny. Podczas pobierania materiału zwracano uwagę, by reprezentował on wszystkie klasy wieku.

W pracowni pobrane jelita rozcinano wzdłuż i treść ich wypłukiwano starannie wodą, następnie zawartość jelit analizowano na płytce Hansena. Udział poszczególnych gatunków zooplanktonu w treści przewodu pokarmowego oraz

133

w pobranych próbkach podano w procentach. Obliczając stopień wybiórczości pokarmu stosowano tzw. wskaźnik wybiórczości (E) Iwlewa (1955) wg wzoru:

        r — P
E= ——
       r + P

w którym г oznacza stosunek danego gatunku zooplanktonu do innych gatunków znajdujących się w treści jelita, P – stosunek tegoż gatunku do pozostałych gatunków w próbkach zooplanktonu (r i P w %).

Obliczania ilości jajeczek samic stynki dokonywano metodą Pekarkowej (1955).

Do obliczenia wagi poszczególnych osobników zooplanktonu w jelicie stynki wykorzystano wzory Szczerbakowa (1955). Ogółem przeanalizowałem 536 stynek, w tym 255 stynek odłowionych w lutym oraz 281 stynek w lipcu 1957 r.

Wyniki badań

Jezioro Rajgrodzkie jest to rynnowy, polodowcowy, mezotroficzny zbiornik, o powierzchni 1919,15 ha i maksymalnej głębokości 51 m. Najczęściej spotykana głębokość wynosi 14 m. Jest to jezioro przepływowe, bowiem do odnogi Stace wpada rzeka Małkina łącząca go z jez. Selment, do odnogi Przepiórka — rzeka Przepiórka.  Z odnogi Rajgród odpływa rzeka Jegrznia wpadająca do jeziora Dręstwo.

Tabela I

Odłów stynki w Jeziorze Rajgrodzkim w latach
1951—1954
Osmerus catch in the Rajgród Lake in
1951-1954

Rok       Wyłów w kg            % ogólnego wyłowu
Year      Catch in kg           % of total catch

1951        3.186                        24.0
1952        1.877                        15.5
1953        9.014                        36.0
1954       17.884                        50.0
.                                    średnia  31.6

Analizy wody w Jez. Rajgrodzkim wykonane przez mgr T. Baszyńskiego W sierpniu (1957) wykazały, że pH wody wahało się w granicach od 8,4 do 7,8, ilość tlenu 11,5 mg/l przy powierzchni, 8,2 mg/l zaś na głębokości 40 m, utlenialność 6,2 w pobliżu powierzchni i 8,9 mg/l 02 w pobliżu dna. Powyższe dane wskazują, że warunki hydrochemiczne Jez. Rajgrodzkiego sprzyjają rozwojowi stynki.

Dane dotyczące wysokości odłowów w latach 1951 — 1954 ilustruje tabela I.

 137

Tabela VII

Skład gatunkowy pokarmu stynki Jez. Rajgrodzkiego
Species composition of Osmerus food in the Rajgród Lake

Gatunek
Species

Cladocera                                         27. VII.1957   1.II.1957   

1. Sida crystallina (O.F. Müller)             +         —
2. Diaphanosoma brachyurum (Liev)    +        —
3. Daphnia cristata Sars                                 +         +
4. Daphnia cucullata Sars                                 +         +
5. Ceriodaphnia quadrangula v. hamata S   +      —
6. Bosmina coregoni Baird.                                +         +
7. Alona affinis (Leydig)                                        +        +
8. Bythotrephes longimanus (Leydig)           +        —
9. Leptodera kindtii (Focke)                               +          —

Copepoda

1. Eudiaptomus gracilis G.O. Sars            +           +
2.     „       graciloides Lilljeborg                  +         +
3. Cyclops strenuus Fische                       +          —
4. Cyclops macrurus G.O. Sars                   —           +
5. Mesocyclops leuckarti Claus                     +         +
6. Thermocyclops oithonoides Sars          +           +
7. Paracyclops fimbratus  Fischer            +            +
8. Limnocalanus marcurus G.O. Sars            +         +
9. Canthocamptus staphylinus (Jur)            +         +

Tendipedidae

1. Tendipes plumosus L.                        +          +
2. Procladius Skuze                               +         —
3. Polypedilum convictum Walk.          +         —

 Pisces

1. Osmerus eperlanus L. (łuski)          +          +

W okresie zimowym pokarm stynki stanowią przeważnie kopepodalne formy widłonogów, których waga jest bardzo mała, natomiast w lecie zwiększa się udział przedstawicieli skorupiaków z rzędu Cladocera (Bythotrephes longimanus, Leptodera kindtii). Powyższe potwierdza się w wyniku przeliczeń wagi zooplanktonu jelit stynki na 1 g wagi jej ciała. U jednorocznych na 1 g ciała przypada zooplanktonu 0,93 mg w lecie, a 0,80 mg w zimie, u dwulatków — 0,96 w lecie, 1,00 mg w zimie, w jelitach trzylatków w zimie ilość zooplanktonu zmniejsza się do 0,50 mg i różni się od wskaźnika z okresu lata o 0,05 mg.

140

Тabеlа XI

Procentowe występowanie poszczególnych gatunków zooplanktonu w planktonie Jez. Rajgrodzkiego (P) i w przewodach pokarmowych stynki (r) oraz wskaźnik wybiórczości (E) (w lecie).

Occurrence of different Zooplankton species of the Rajgród Lake in percentage (P) and in the intestine tract of Osmerus (r), and the selectivity index (E), (in summer)

                                                                              r           P            E
    Cladocera

1. Sida crystallina (O.F. Müller)                                  0,03   0,40   —0,87
2. Diaphanosoma brachyurum (Liev)                     0,03   0,13   —0,63

3. Daphnia cristata Sars.
                                                       }        33,56  24,27   0,16
4.         „        cucullata Sars.

5. Ceriodaphnia quadrangula v. hamata Sars.             0,23    2,35  —0,82
6. Bosmina coregoni Baird                                     24,00   13,00   0,30
7. Alona affinis (Leydig)                                           0,07   0,21   —0,50
8. Bythotrephes longimanus Leydig                         2,28   0,60    0,60
9. Leplodora kindtii (Focke)                                  5,52   0,62    0,80

Copepoda
1. Eudiaptomus gracilis G.O. Sars
.                                                                             3,97  14,24  —0,56
2.         ,,          graciloides Lilljeborg

3. Cyclops strenus Fischer                      8,97  0,62  0,87

4. Mesocyclops leuckarti Claus
5. Thermocyclops oithonoides Sars        20,93  30,28  —0,18
6. Paracyclops fimbriates Fischer

7. Limnocalanus macrurus G.O. Sars      0,12  0,21  —0,28
8. Canthocamptus staphylinus (Jur)      0,04  0,20  —0,70

Omówienie wyników

Porównując otrzymane wyniki udziału poszczególnych klas wieku w odłowach, stosunek procentowy samic do samców i zmianę tego stosunku w związku z wiekiem stynki z wynikami Szczetininej (1954), Morozowa (1951) i innych, stwierdzić należy, że otrzymane wyniki potwierdzają słuszność dotychczasowego twierdzenia, że w odłowach stynki przeważnie występują osobniki I i II klasy wieku, pośród jednolatków i dwulatków przeważają samce, u trzylatków — samice.

Porównując wymiary długości stynek z Jez. Rajgrodzkiego z ich wymiarami w innych jeziorach (tab. XII) widzimy, że w Jez. Rajgrodzkim wyrastanie ich jest dobre. Większą długość ciała wykazuje stynka z Zapory Rybińskiej, która zjawiła się tam w 1944 r. i obecnie znajduje się w okresie intensywnego rozwoju, normalnie występującego u wszystkich wodnych zwierząt przeniesionych do nowego  środowiska (Zienkiewicz 1956).

141

Tabela XII

Długość ciała stynki w różnych jeziorach
Body length of Osmerus in different lakes

Zbiorniki wodne     Jednolatki        Dwulatki         Trzylatki
Lakes                       1 year          2 years         3 years

Średnia długość w cm                                                                       Autor
Mean length in cm                                                                        Authors

Jeziora Suwalskie         6,3-9,0    8,0-10,9   10,4-15,5              Staff (1950)
Suwałki Lakes
(Wigry, Serwy, Sajno)

Rybinska Zapora (ZSRR)         8,5          9,9         14,7        Szczetinina (1951)

Jezioro Białe (ZSRR)             6,2          8,2         11,6              Morozowa (1951)
Białe Lake

Jezioro Rajgrodzkie              8,6          9,5         11,5           Wyniki własne authors
Rajgród Lake                                                                                 own results

Porównując wyniki moich badań dotyczących odżywiania się stynki z wynikami Lityńskiego (1922), Pietгоwa (1940), Staffa (1950) i Воrоwikа (1954) należy zgodzić się z założeniem Staffa (1950), że pokarm stynki jest ściśle uzależniony od wieku i środowiska, w którym stynka przebywa.

Wybiórczość poszczególnych komponentów pokarmu przez stynkę, jak i u innych ryb, jest uzależniona od szeregu cech zarówno drapieżnika, jak i ofiary. Jedne z nich są charakterystyczne dla drapieżnika, drugie właściwe są wyłącznie organizmom tępionym. Do pierwszej grupy zaliczyć możemy w tym wypadku skłonność okazywana przez drapieżniki do jednego z komponentów pokarmu, do drugiej — mniejsza lub większą zdolność obronną oraz ukrywanie się ofiary. Z tego powodu wybiórczość należy rozpatrywać, jak słusznie twierdzi Iwlew (1955), jako wypadkową działających jednocześnie czynników właściwych drapieżnikom oraz kompleksu cech właściwych ofiarom.

Tabele X i XI wskazują, że stynka w odniesieniu do skorupiaków Daphnia cristata + D. cucullata wykazuje zimą i latem dodatni wskaźnik wybiórczości, to znaczy, że są one chętniej zjadane przez stynkę. Niektóre z nich, jak Alona affinis, Mesocyclops leuckarti + Thermocyclops oithonoides + Paracyclops fimbriatus i Canthocamptus staphylinus są chętniej zjadane tylko w zimie, latem stynki w odniesieniu do nich wykazują ujemny wskaźnik wybiórczości. Łączy to się z tym, ze stynka w zimie w wyniku ubóstwa planktonu pod względem gatunkowym skazana jest na pobieranie gatunków występujących w danym środowisku.

Ciekawe tez jest, ze stynka w odniesieniu do skorupiaków z rodziny Eudiaptomus oraz Limnocalanus macrurus w zimie i lecie wykazuje ujemny wskaźnik

142

wybiórczości mimo dużego udziału tych skorupiaków w planktonie Jez. Rajgrodzkiego oraz większych ich wymiarów w stosunku do niektórych innych. Możliwe, że powyzsze uzależnione jest od szybkosci poruszania się ofiary (w tym wypadku skorupiaka). Natomiast chętnie jest zjadany skorupiak Cyclops strenuus mimo szybkiego poruszania się w wodzie.

Bosmina coregoni w zimie ma wskaźnik ujemny (0,30) — w lecie dodatni. Być może, wyjaśnia to fakt, że w lecie wymieniony skorupiak ma większe wymiary niż w zimie i jest bardziej dostrzegalny przez stynkę. Sida crystallina mimo swej wielkości prawie nie była znajdywana w jelitach stynek, со prawdopodobnie pozostaje w związku z przebywaniem tego skorupiaka w przybrzeżnych zaroślach makrofitów i jego niedostępnością. Odmiennie przedstawia się sprawa wybiórczości Diaphanosoma brachyurum i Ceriodaphnia quadrangula v. hamata. Oba wymienione skorupiaki mają ujemne wskaźniki wybiórczości. Podobne zjawisko obserwował Patalas (1950). W stosunku do Diaphanosoma brachyurum badając skład pokarmu Coregonus albula w jez. Charzykowo. Autor przypuszcza, że nieobecność wymienionego skorupiaka w treści jelit sielawy znajduje wyjaśnienie w wybitnie epilimnetycznym charakterze występowania Diaphanosoma w jeziorze. W próbkach zooplanktonu pobranego w dniach odłowu stynki, mniej więcej w tym samym miejscu, widzimy,  że maksymalna ilość wymienionego skorupiaka znajduje się w metalimnionie.

Jak wynika z tab. XIII, Diaphanosoma brachyurum w dzień występuje w maksymalnej ilości w metalimnionie. Według Вeninga (1941) Diaphanosoma brachyurum wykazuje wyraźne dobowe migracje. W południe skorupiak ten gromadzi się przeważnie w metalimnionie, w nocy podnosi się ku powierzchniowym warstwom jeziora, które nie są nawiedzane przez stynkę w związku z wysoką temperatura i z tego powodu wymieniony skorupiak rzadko jest spotykany w jelitach planktonofagów.

Tabelа ХIII

Średnie ilości Diaphanosoma brachyurum w m³ wody Jez. Rajgrodzkiego
Mean number od Diaphanosoma brachyurum in 1 m³ of water of the Rajgród Lake

–                                 Epilimnion       Metalimnion    Hipolimnion

Data pobrania próbki                  głębokość                                           Uwagi
Date of the sample                          depth                                             Remarks

.                                      0         5        10       15         20     25

26.VII.57. godz. 11-12     —       3.600   4.200  12.000   5.400  3.200 słoneczna pogoda
27.VII.57.  ,,   ,,          7.800  22.000  21.000  44.800  1.400   4.000  sunny weather

Wydaje się, że przy wyborze pokarmu przez stynkę główne znaczenie ma wielkość ofiary,  sposób i prędkość poruszania się jej, a przede wszystkim stosunek danego skorupiaka do ogólnej ilości zooplanktonu w danym środowisku. Wioślarki poruszają się znacznie wolniej od widłonogów, toteż szybciej padają ofiarą […]

145

7. In the 3rd year of life, except plankton food, Osmerus feed also on young specimen of their own species.

8. The comparison of Crustacean species composition in the Osmerus intestine and the composition of the Zooplankton of the lake shows a marked food selectivity in Osmerus (Tab. X, XI).
PISMIENNICTWO – ЛИТЕРАТУРА – BIBLIOGRAPHY

1. Bening A.A, 1941. Kladocera Kawkaza, Tbilisi, Gruzmedgiz.

2. Вогowik E.A, 1953. Rybochoziajstwiennaja Charakteristika Brasławskich ozior i
puti ułutszenija w nich ichtiofauny. Uczon. zapiski Bielorusk. Gosud. Uniw. im. Lenina, wyp.
17: 116 – 139.

3. Iwlew W.S, 1955. Ekspierimentalnaja ekologija pitanija ryb. Moskwa. Piszczepromizdat.

4. Kuźniecow N.W, 1951. O nachożdenii koriuszki w riekie Wolgie w rajonie goroda Gorkogo.
Tr. Karelo-Finskogo otd. WNIORCH t. III, Pietrozawodsk.

5. Lityński A., 1922. O wyborze pokarmu u ryb planktonożernych Jeziora Wigerskiego.
Sprawozdanie stacji Hydrobiol. na Wigrach Suwałki, Warszawa, 1 : 31 — 36.

6. Łapin J.E, 1956. O mietodikie opriedielenija wozrasta snietka. Tr. Biolog. stancji „Barok”,
wyp. 2 : 406 — 413

7. Lukin A.W., 1952. Puti naprawlennogo formirowanija ichtiofauny w wodochraniliszczach. Dokł. na sowieszcz. po aklimatyzacji ryb w ZSRR mart., Leningrad.

8. Masterman J., 1913. Report on investigation upon the smelt (Osmerus eperlanus L.) — Board of agricult. a fisheries. Fishery investig. Ser. I, Salmon and freshwater fisheries London (cyt. Łapin 1956).

9. Mieszkow M.M. i Sorokin S.M, 1952. Snietok Pskowskogo wodojoma. Ucz. zap. Pskowskogo ped. inst. I : 62 — 68.

10. Morozowa PN, 1951. Sostojanije rybnych zapasow i promysla Bielogo oziera. Izd. WNJORCH.

11. Patalas К., 1950. Pokarm sielawy (Coregonus albula L.) z jeziora Charzykowo — Jezioro Charzykowo, część I, pod red. prof, dr Stangenberga, Warszawa, Państw. Wyd. Roln. i Leśn. 159 — 183.

12. Pekarkova, Kveta, 1956. Metody zjistovani poctu jiker pstruha obecneho (Salmo trutta morpha fario L.),  a dugoveho (Salmo gaidneri irideus Gibb.) — Zoologicke listy. R. V(XJX), 4 : 338 – 344.

13. Pietrow W.W., 1926, Matierijały po sistiematikie ruskich koriuszek.— Izw. Otd. prikł. ichtiol., t. IV, 1 : 18 – 26.

14. Pietrow W.W., 1940. Snietok Pskowsko-Czudskogo wodojoma. — Izw. WNJORCH, XXIII 47 – 76.

15. Pietrow WW., 1947. Faktory formirowanija ichtiofauny Pskowsko-Czudskogo wodojoma. Izw. WNIORCH XXIII, 1 : 3 – 110

16. Samsonow H.A., 1910. Wiesiennij łow snietka rizcami na Liflandskom bieregu Czudskogo oziera. — Wiest, ryboprom. XXV, 3 — 4 : 119 — 174.

17. Szczerbakow A.P., 1955. Koliczestwiennoje izuczenije rakowoho planktona Głubokogo oziera-Uspiechi sowrem. biologii, XL, 1/4 : 88 — 93.

Linki:
http://rcin.org.pl/Content/46088/WA488_34047_P509_T5-2-PAH.pdf

http://www.2472.pzw.org.pl/cms/5665/nasze_ryby______cz_ii

http://dlibra.bg.uwm.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=125&from=publication&

http://dlibra.bg.uwm.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=216

http://pl.wikipedia.org/wiki/Stynka

http://www.fishing.pl/ryby/ryby/stynka/%28language%29/pol-PL

http://www.aiep.pl/volumes/1970/8_2/txt/txt_02.php

http://www.aqua.ar.wroc.pl/acta/pl/full/8/2005/000080200500004000120003300042.pdf

http://www.archive.org/stream/historyofscandin02frie#page/868/mode/2up

Sidebar